113
مسجد عمران بن شاهين
علاء حيدر المرعبى
ترجمه:محمد مهدى رضايى
مسجد عمران بن شاهين، واقع در ضلع شمالى صحن حرم مؤمنان (عليه السلام)، يكى از قديمى‌ترين مساجد شهر نجف است كه در چشم و دل مردمان اين شهر، جايگاه و عظمت بسيارى دارد.
نام اين مسجد، يادآور نام مردى است كه به گفته مورخين، نذرى كرد و وفاى به آن نذر، در ساختن اين بناى عظيم، تبلور يافت؛ بنايى كه هم اكنون از جمله آثار ارزشمند و ماندگار مربوط به حرم مطهر علوى به شمار مى‌آيد.
بى شك، مقام و مرتبه اين مسجد، همچون ديگر بناهاى متعلق به بارگاه اميرمؤمنان (عليه السلام)، تلاشى پى گير براى بازسازى و تجديد حيات آن رامى طلبد، تا غبار غربت و كهنگى كه گذشت سال‌هاى متمادى بر آن نشانيده، زدوده گردد و در اين مكان مقدس، رونقى دوباره پديد آيد.
اين مقاله، نگاهى گذرا بر فعاليت‌هاى انجام شده در اين مسجد و مشكلاتى است كه مجريان طرح و تعمير و بازسازى، با آنها روبه‌رو هستند و برنامه‌هايى كه براى آيندۀ اين بنا در نظر گرفته شده است.
در طول سال‌هاى متمادى كه از عمر مسجد عمران بن شاهين گذشته، اين بناى مجلل، بر اثر اصلاحات و تعميرات، دچار تغييرات متعددى شده، مثلاً در سال 1369 ق. جهت توسعۀ ورودى «باب شيخ طوسى»، بخشى از رواق مسجد را بر داشته و جزء آن قرار داده‌اند.
بنابر آن چه در نوشته‌هاى مورخان آمده، مسجد مذكور دو در داشته، يكى مقابل «ايوان العلماء» و ديگرى ديوار به ديوار ورودى «باب شيخ طوسى»، سمت راست كسى كه وارد «باب» مى‌شود. با اندكى دقت، تازه ساز بودن ورودى، كاملا مشخص است.
برخى از محققان و مورخان، برگزارى نماز جماعت دراين مسجد را نيز يادآور شده‌اند. سيد عبدالمطلب خرسان، در اين باره مى‌گويد: من خود شاهد بودم كه مرجع بزرگ، حضرت آية الله سيد محسن امين، زمستان‌ها، در اين مسجد، نماز مغرب و عشا اقامه مى‌كرد و زمانى كه «مسجد الرأس» را تعمير مى‌كردند، در اين جا تدريس مى‌كرد.
سال‌هاى فراموشى
همچون ديگر بناهاى مربوط به حرم اميرمؤمنان (عليه السلام)، مسجد عمران بن شاهين نيز سال‌هاى فراموشى و غربت بسيارى را تجربه كرده و گاهى از آن همچون انبارى متروك و بى سر و سامان، استفاده مى‌شده است؛ بى آن كه عمر طولانى و ارزش تاريخى و معنوى آن مورد توجه باشد و به ترميم و نگه دارى آن در طى اين سال‌ها، اهميت داده شود؛ به