33 1 . قصد و نيت فردى كه عملى را انجام مى‌دهد؛ زيرا ممكن است قصد فاعل مختلف باشد، لذا حكم شرعى عملى هم كه انجام مى‌دهد، به تبع همان قصد، مى‌تواند واجب، مستحب يا حَرام باشد؛ مثلاً: كسى كه كودك يتيمى را كتك مى‌زند، اگر به قصد اذيت و آزار باشد، فعل حرام انجام داده است. اگر به قصد تأديب و تنبيه باشد مستحب و اگر به قصد تعزير باشد واجب خواهد بود.

مسألۀ غيبت مسلمان نيز همين‌گونه است؛ يعنى اگر به قصد ضايع كردن و تنقيص مسلمان باشد حرام است و اگر به قصد نهى از منكر باشد واجب و اگر به قصد نُصح مستشير، يا جرح شهود باشد، جايز و مباح خواهد بود.

بديهى است سجده در كنار قبر پيامبر و امامان عليهم السلام نيز همين حكم را دارد؛ اگر به قصد شكر خداى تعالى باشد كه به او توفيق زيارت آن بزرگوار را عنايت كرده، مستحب است و اگر به قصد سجده بر شخص پيامبر يا امامان باشد حرام است؛ زيرا سجده بر غير خداى تعالى حرام مى‌باشد.

2 . مكان، اشخاص و اوضاع و احوال اشخاص نيز از مواردى است كه حكم و موضوع را تغيير مى‌دهد؛ مثلاً:

اگر پوشيدن نوعى از لباس در برخى از جاها جزو زينت به شمار آيد، پوشيدن آن براى زنى كه در حال عزا و سوگ است حرام و اگر هدفش و قصدش جلب توجه شوهر است، مستحب مى‌باشد.

پوشيدن لباس شهرت يا پوشيدن لباس مردانه براى زنان