94مكتب اسلام، تفكر و تعقل بالاترين عبادت است. چنان‌كه رسول خدا(ص) فرمود: «فِكرَةُ ساعَةٍ خَيرٌ مِنْ عِبادةِ سَنةٍ » 1؛ «يك ساعت فكر كردن، بهتر از يك سال عبادت است».
امام صادق(ع) در حديثى مى‌فرمايد: «در عرفات به خطاهاى خود اعتراف كن و در موضوع توحيد و توجه به پروردگار يگانه تجديد عهد كن». 2
ب) خداشناسى (حقيقت‌شناسى)
به نظر مى‌رسد كه بعد از خودشناسى در عرفات، مهم‌ترين فلسفه وقوف در آن، شناخت حقيقت و خداشناسى است تا زائران خانه خدا، به دور از غوغاها و ناهنجارى‌هاى حاكم بر جامعه بشرى، در فضاى وسيع، آرام و سراسر معنوى عرفات، با تفكر بيشتر به قدرت و عظمت خداى سبحان پى برده، با خالق جهان آشنايى كامل پيدا كنند. چنان‌كه امام صادق(ع) در روايتى به اين معنى تصريح كرده است: «... وَ جَدِّد عَهدَكَ عِندَ اللهِ تَعالي بِوَحدانيَّتِهِ...».
سرّ اينكه فضاى عرفات براى اين امر، اختيار شده از اين جهت است كه فضا هر چه بازتر باشد، جلوه حقيقت را بيشتر نمايش مى‌دهد. از اين رو، وقوف در عرفات، كلاس تكميل خداشناسى و طى نمودن مدارج عرفان و معرفت است، زيرا چنين معرفتى انگيزه و اساس كليه حركات و شناخت‌هاست.
بدين ترتيب، آشنايى حضرت آدم با حوا و آشنايى حضرت ابراهيم به وظيفه خود در قربانى كردن فرزند و مناسك خويش (وظيفه‌شناسى خليل خدا) در پرتو همين شناخت حق (خداشناسى) است. از سوى ديگر در سايه همين شناخت است كه در اين مكان، مسلمانان جهان از مناطق گوناگون، گرد هم جمع شده، يكديگر را مى‌شناسند و در ضمن اين شناسايى، به حقوق و حوايج خويش آشنا مى‌گردند، ضمن اينكه دشمنان اسلام را مى‌شناسند و وظايف خود را از هر جهت انجام مى‌دهند.