29قربانى‌ها استفاده شود. البته بعضى از فقها هم فتوا داده اند كه حاجى مى‌تواند در شهر خود نيز قربانى بدهد تا گوشت آن به مصرف برسد.
همان طور كه آيات قرآن را تأويل مى‌كنيم پس مى‌توانيم حج را هم تأويل كنيم و هر چند خدا نيازى به قربانى و اعمال ما ندارد، اما مى‌توان گفت كه اين مناسك و اعمال داراى اسرارى است. پس ما بايد مقدارى از اين اسرار را براى مردم بيان كنيم و خودمان نيز با مطالعه سعى كنيم به آن‌ها پى ببريم. بيشتر از اين هم توقع نمى‌رود. هم چنين نبايد مردم را از تفكر در اسرار حج منع كرد، فقط بايد مواظب باشيم كه دچار اين ادعا نشويم كه ما به تمام اسرار واقف هستيم و آن‌ها را درك كرده‌ايم، زيرا هركس بسته به معرفت و آگاهى‌اش مى‌تواند به قطره‌اى از درياى اسرار الهى پى ببرد.
منظور از اين كه حج‌گزار شب در مشعر وقوف مى‌كند امتيازى است كه مشعر نسبت به عرفات دارد؛ زيرا شب، زمان آرامش و سكون است و آن‌هايى كه در مشعر جسمشان در خواب است ولى روحشان بيدار است، مى‌توانند به آسمان نگاه كنند و به كوچكى و حقارت خود در نظام وجود پى ببرند و اگر انسان بفهمد كه در اين عالم چقدركوچك است، به شعور بزرگى دست يافته است، اين حقارت‌يابى، عين شعور است. و ارتباطى كه انسان در تاريكى و ظلمت با خداى خود پيدا مى‌كند، بسيار ارزشمند است؛ زيرا چراغ‌ها و نورهاى مصنوعى رهزن انسان است و انسان راحت نمى‌تواند با خداى خود ارتباط برقرار كند. انسان اگر بخواهد مى‌تواند در مشعر به شعور و آگاهى برسد.