17«معرفت» و آگاهى لازم براى تعامل و داد و ستد فكرى و يا فقدان «زبان مشترك» و وسيلۀ ارتباط طرفين است و يا موانع و عوامل ديگرى، مانع از ايجاد ارتباط‌اند.
در يك كلام مكه و مدينه نمودى از يك جامعۀ مدنى است كه همگان در راستاى هدف مشترك بين زيارت خانۀ خدا و پيامبر الهى و پرواز به سوى توحيد و قله‌هاى بلند معنويت قرار دارند و به همين دليل، نه تنها براى يكديگر «تهديد» و خطر به شمار نمى‌روند، كه تسامح و تساهل و به تعبير دقيق‌تر، تحمل و گذشت - به ويژه در ايام حج - از زيبايى‌هاى بلند اجتماعى اين سفر است كه در اين جامعۀ بزرگ ايمان و عقيده حرف اوّل را مى‌زند، نه ساير امور مادى و اجتماعى، و همگان در راستاى عينيت بخشيدن به باورها و تكامل آن‌ها هستند.
ديدگاه‌هاى فقهى و حقوقى
آخرين و در عين حال مهم‌ترين نگاه، مربوط به زاويۀ فقهى و حقوقى است. هر زائر مى‌كوشد تا اعمال حج و عمره را به نحو مطلوب، صحيح، درست و همراه با ساير معرفت‌هاى لازم انجام دهد.
اين‌جاست كه ضرورت وجود يك روحانى آگاه، فعال و دلسوز براى كاروان‌هاى عشق بيش از پيش احساس مى‌شود، تا زائران را در اين مسير همراهى نموده، و بار معنوى سفر حج و عمره را بالا ببرد
ويژگى‌هاى كتاب
1 - در زمينۀ موضوع حج، كتاب‌هاى ارزشمند زيادى، با سلايق مختلف «از جهت محتوا و شيوۀ نگارش» و با نگاه‌هاى مختلف به زيور طبع آراسته گرديده است. در تهيۀ كتاب پيش‌رو نيز با استعانت از خداوند تبارك و تعالى ضمن بهره‌بردارى از آيات نورانى قرآن مجيد، و متون اصلى روايى كه ناظر بر مناسك و برنامه‌هاى عملى حج مى‌باشند از كتاب‌هاى تاريخى و عرفانى از جمله «اخبار مكه، مرآت الحرمين، وفاء الوفاء، شفاء الغرام، تاريخ القويم، كامل ابن اثير، سيرۀ ابن هشام، تاريخ مدينه، تفاسير مختلف، و ساير كتب فارسى، به ويژه آثار اسلامى مكه و مدينه، تاريخ و آثار اسلامى مكه و مدينه، فروغ ابديت و...» بهره برده، مورد استفاده قرار داده‌ايم.
2 - اين كتاب، به صورت الفبايى، تنظيم؛ و دربارۀ موضوعات مختلف مربوط به مكه و مدينه تهيه و ارايه گرديده است.
3 - موضوعات مطرح شده، عمدتاً محورهايى هستند كه زائران خانۀ خدا «در مكه و يا مدينه» با آن مواجه شده و اين كتاب به سؤالات آنان پاسخ مى‌دهد.