302كرد و مالى نزد ابو بكر فرستاد اين مال را به ميان مردم تقسيم كرد و سفيد و سياه و آزاد و بنده را يكسان داد. 1
ميان روايت ابن سعد و يعقوبى تناقضى نيست و هر دو دلالت دارند بر اينكه او همۀ آنچه را به بيت المال مىرسيد تقسيم مىكرد حالا به هر فردى گاه يك دينار؛يعنى ده درهم مىرسيد و گاه بيست درهم.
اما طريقه توزيع:ابن سعد مىگويد كه ابو بكر سرانه و يك نفر يك نفر توزيع مىكرد و به هر صد تن فلان مقدار مىرسيد.و نيز گويد كه او هر چه را كه در بيت المال بود تقسيم مىكرد تا آنجا كه ديگر چيزى در بيت المال نمىماند. 2آوردهاند كه چون ابو بكر از دنيا رفت، عمر بن خطاب امينان را بخواند و با آنها به بيت المال داخل شد عبد الرحمان بن عوف و عثمان بن عفان و چند تن ديگر با او بودند،در آنجا نه درهمى يافتند و نه دينارى.كيسهاى بود چون گشودندش،بيش از يك درهم در آن نبود. 3ابو بكر خود هر روز سه درهم از بيت المال حقوق دريافت مىكرد. 4
از آنچه گفتيم معلوم شد كه ابو بكر براى عطا قاعده و قانونى نهاد؛بدينگونه كه هر چه را كه به بيت المال وارد مىشد به تساوى ميان مردم تقسيم مىكرد.البته مدت خلافت او كوتاه بود مالى هم كه مىرسيد اندك بود.و او در اين مدت كم چنين قاعدهاى را مجرى مىداشت.
تنظيم عطا در عهد عمر بن خطاب
چون عمر بعد از ابو بكر به خلافت رسيد،در زمان خلافت او حوادث مهمى رخ داد؛ مثلا مسلمانان،اقاليم وسيع و ثروتمندى را فتح كردند و ميزان درآمد دولت بسيار شد.و نيز بر شمار شركت كنندگان در فتوحات و جنگجويان درافزود.در چنين حالى خليفه مجبور بود كه درآمدها را ثبت و ضبط كند و توزيع آن را به ميان مردم سر و سامان دهد.به گونهاى كه با