51مكرّمه، كه از نظر هندسى شكلى نامنظّم دارد. 1 حدّ حرم عبارت از حدود و مرزى كه بدون احرام نمى‌توان به آن داخل شد، و نقاط اصلى آن عبارت‌اند از: مسجد «تنعيم» از سمت شمال كه به سمت مدينۀ منوّره است و فاصلۀ آن تا مسجدالحرام حدود شش كيلومتر است. «جعرانه» از جهت شرق كه به سمت طائف قرار دارد. حدّ حرم از سمت جنوب محلّ «اضاءةلبن» است كه به سمت يمن و در فاصلۀ دوازده كيلومترى از مسجدالحرام قرار دارد. منطقۀ «حديبيّه» نيز حدّ حرم از سوى غرب مى‌باشد. ورود در حرم و زيستن و كار و فعّاليت در آن، ويژگيها و آداب و شرايطى خاصّ دارد، كه اهمّ و جوهرۀ آنها امنيّت همۀ موجودات و مخلوقات الهى، صلح و دوستى، توحيد و خداپرستى و برائت از شرك است، كه برخى از آنان در شرايط احرام نيز به دقّت شرح شده و لازم‌الرّعايه‌اند.
مكّۀ مكرّمه
مكّۀ مكرّمه شهرى است واقع در محدودۀ حرم الهى كه در بر دارندۀ مسجدالحرام و كعبۀ معظّمه است. شهرى است كه مطابق حسابگريهاى ظاهرى و مادّى و كمّى، نه احتمال شهر شدنش بوده و نه اين كه تأسيس شهرى در آن مكان توجيه داشته است. امّا ارادۀ الهى كه به صورت دعاى ابراهيم(ع) ظاهر مى‌شود، 2 آن محيط تفتيدۀ خشك و بى‌آب و لم‌يزرع را شهرى مى‌كند كه مادرِ همۀ شهرهاى جهان