27
حج در تمدّن وادى نيل
سرزمين مصر در دوران فراعنه به معابد و مقابر همچون اهرام و تعدّد خدايان معروف است و تنها در عهد «اخناتون» به آيين توحيد شهرت يافته است. مراكز پرستش در نواحى مختلف مصر قديم پراكنده‌اند، كه مشهورترين آنها «كَرْنَك»، «اقصُر»، «ادفُوا» و «دَنداره» مى‌باشد. برخى از اين اماكن در قلّه‌هاى كوه‌ها بنا شده؛ مانند معبد «ابى سنبل» در بلاد «نوبه» كه مشهورترين آنها و به قولى قديمى‌ترين هياكل مى‌باشد. اين معبد در نگاه مصرى‌هاى قديم، از اهميت بسيارى برخوردار بوده كه رامسيس دوم در دوره سلطنت خود به حفارى بيشتر آن فرمان داد و بناى آن را به اتمام رسانيد. 1 هر چند مصرى‌ها به خدايان متعدد عقيده داشتند اما از آن ميان دو مورد را بر همه خدايان مقدم مى‌داشتند؛ يكى «ازيريس» [ Osiris] كه به عقيده آنها مقهور مرگ نيست و ديگرى، خورشيد كه در آسمان شفاف مصر چشم‌ها را خيره مى‌كند و به نام «رَع» موسوم است و بزرگترين خدايان مصر مى‌باشد؛ مانند خداى زندگى بخش كه مصرى‌ها براى عبادت آن بزرگترين معبدهايشان را به پا داشته و اهرام مصرى نمادى است مقدس براى آلهه مورد ستايش آنها.
بزرگى اين هياكل به اعتقاد آنان در خور خدايان مورد ستايش بوده؛ مانند معبد كرنك كه طول آن به صد متر مى‌رسد.
اين خدايان در نهايت به صورت انسان‌ها درمى‌آيند و به عبارت صحيح‌تر؛ انسان‌ها در قالب خدايان ظاهر مى‌شوند.
خدايان مصر در قالب انسان‌ها مردان يا زنان مقتدرند كه در سيمايى قهرمانى ظهور مى‌كنند. مصرى‌ها «ازيريس» را خداى خود مى‌دانستند و پس از مرگ، قبر او مورد توجه نسل‌هاى بعدى قرار گرفت. آنها عقيده داشتند كه خدايانشان در معبد «ازيريس» در شهر «ابيدوس» [ Abydos] در ايام عيد اين معبود اجتماع مى‌كنند. از اين رو، به همين مناسبت قصد زيارت آن را مى‌نموده و بدانجا جهت اعمال ويژه حج گرد مى‌آمدند.