23
مقدمه
كتاب حاضر مجموعه اسناد موجود در آرشيوهاى تركيه (كه هنوز به فارسى ترجمه نشده‌اند) و ايران در خصوص حج و حج‌گزارى ايرانيان در قرون 13 و 14 ه .ق و بيانگر روابط سياسى، فرهنگى و اقتصادى مرتبط با دو دولت مى‌باشد كه تصويرى مستند و واقعى از روند حج‌گزارى ايرانيان را به خواننده نشان مى‌دهد.
در روابط سياسى دو دولت، حج‌گزارى از اهميت خاصى برخوردار بود؛ در سفرنامه‌هاى ايرانى ديده مى‌شود كه چگونه حجاج از دولت درخواست بهبود شرايط را خواستارند و دولتِ خود را تحت فشار قرار مى‌دادند، اما در مقابل، آنچه از اسناد عثمانى و همچنين از اين سفرنامه‌ها برمى‌آيد، حكومت قاجار نمى‌توانست پاسخگوى خواسته‌هاى آنها باشد كه اين موضوع در اسناد عثمانى قابل رؤيت است؛ چرا كه هر سال گزارش‌ها و درخواست‌ها تكرار مى‌شد و مورد رسيدگى نيز قرار نمى‌گرفت. وليكن با بازخوانى اسناد ايرانى متوجه مى‌شويم كه چگونه دولت ايران تلاش مى‌كرد تدابير لازم را در اين خصوص اعمال نمايد.
اهميت بررسى اسناد زمانى نمود مى‌يابد كه مثلاً بدانيم طى سال‌هاى 1237 - 1236 ه .ق به خاطر وضعيت جنگى بين عثمانى و ايران، كه روابط سياسى خوبى ميان دو دولت برقرار نبود، حجاج و تجار در مرز عثمانى محبوس مانده بودند؛ اسنادى در