24دست است كه اين حوادث را به خوبى نشان مى‌دهد به طورى كه چنين امورى در منابع تاريخى آن زمان و حتى در سفرنامه‌ها انعكاس نيافته است. على‌رغم تصور عام بر تيرگى روابط، در اسناد عثمانى بر همسايگى و بهبود روابط اشاره شده و نيز به رسيدگى امور حجاج و رفتار بر مبناى اسلام در شهرهاى قارص و ايروان كه محل عبورحجاج بود، تأكيد شده است وحوادثى كه در منطقه رخ داده، به خوبى توسط همين اسناد نمايان شده است.
در اوايل دوره قاجار به‌علت چپاول كاروان‌ها، كشته‌شدن حجاج و غارت اموالشان و مشكلات مربوط به ماترك متوفيان، ايرانيان، دولت عثمانى را به‌طور مستقيم خطاب قرارداده و به سلطان نامه مى‌نوشتند. نمونه‌هاى اين اسناد در بايگانى عثمانى بسيار فراوان است. در اين اسناد آمده اگر حجاج ايرانى از راه بالاى شام يعنى موصل، حلب به شام، و يا از راه تدمر به شام مى‌آمدند، در راستاى رسيدگى به شكايات ايرانيان، دولت عثمانى براى آنان امير حج تعيين مى‌كرد.
آرشيو عثمانى كه داراى غنى‌ترين و با ارزش‌ترين مدارك تاريخ عثمانى است، اسناد بسيارى را در خصوص حج‌گزارى ايرانيان در اختيار ما قرار مى‌دهد. اين آرشيو در ساختمان مديريت عمومى آرشيوهاى سراسرى دولت به رياست آرشيو عثمانى در استانبول نگهدارى مى‌شود. از تأسيس دولت عثمانى تا دوره سلطنت سلطان سليمان قانونى اسناد بسيار كمى در اين آرشيو وجود دارد. اما از دوره سلطان سليمان به بعد تعداد آنها افزايش يافته و تا تاريخ 1322 ه .ق بر آنها افزوده شده است، به ويژه در دوره تنظيمات در نتيجه تغيير شكل ساختار دولت به صورت نظارتى (وزارتخانه)، چون بر اوراق دولتى و اسنادافزود شده، در نتيجه اسناد دولتى نيز افزايش يافته است.
مهم‌ترين منبع تاريخ عثمانى در تاريخ‌نگارى دوره صفويه، اسناد دولتى مى‌باشند، كه به نام «دفاتر مهمه» يا «فرمان‌هاى سلطان عثمانى» (خط همايونى) جمع‌آورى شده است. اين