33
2. عوامل اختلاف فريقين در مسائل كثيرالابتلاى صدر اسلام
اختلاف در مسائل دينى و به‌ويژه مباحث فقهى را بايد به بعد از رحلت رسول خدا(ص) نسبت داد. اين اختلاف كه تاكنون ادامه دارد، تنها در ميان شيعه و اهل تسنن نيست. بلكه بين مذاهب مختلف هريك از فريقين نيز، كم يا زياد، يافت مى‌شود. كتاب‌هايى با عنوان «خلافيات» كه بيانگر اختلاف مذاهب فقهى است، به‌منظور تبيين همين مطلب نگاشته شده است. 1 خلافيات، امروزه، فقه مقارن نام گرفته است. 2 از ميان كتب مشهور در اين زمينه مى‌توان «خلافيات» بيهقى، «اختلاف الفقهاء» طحاوى، «التلخيص» أبى‌بكر بن عربى و «اختلاف الفقهاء» طبرى را نام برد. 3
اما چرايى اين اختلاف اهميت زيادى دارد؛ به‌ويژه كه برخى از مسائل فقهى مسائلى نيست كه در زمان پيامبر(ص) به‌ندرت اتفاق افتاده باشد تا درمورد نحوه انجام آن توسط حضرت اختلاف شود. وضو، اوقات نماز و نمازهاى يوميه از قبيل مسائلى است كه پيامبراسلام(ص) در حضور مردم بارها و بارها انجام داده‌اند؛ بنابراين، قاعدتاً نبايد در ميان مسلمين، اعم از شيعه و سنى، اختلافى در اين زمينه باشد. اما درعين‌حال، اين تفاوت ديدگاه در اين موارد را نيز در ميان فقهاى اهل تسنن و فقهاى اماميه شاهديم؛ لذا بررسى علل اين اختلافات، به‌ويژه در مسائل كثيرالابتلا، در زمان پيامبر(ص) اهميت بسزايى دارد. برخى مانند ابن حزم و ابن تيميه، اسباب اصلى اختلاف فقها را ده مورد برشمرده‌اند. 4 گروهى نيز به اسباب