238
مرقد سيد محمد بن على بن حمزه، معروف به «محمد ابوالخلخال»
مرقد محمد بن على بن حمزة بن حسن بن عبيدالله بن عباس (عليه السلام) در ناحيه الثغر واقع است. نويسندگان نسب‌شناس، نسب عباس بن على (عليه السلام) را در عبيدالله بن عباس منحصر كرده‌اند. عبيدالله جدّ اعلاى اين امامزاده، از عالمان بزرگ شيعه است كه به جمال و كمال مشهور بوده و در سال 155 هجرى درگذشته است. او سه همسر از سه خانواده بزرگ برگزيد: رقيه، دختر حسن بن على (عليه السلام) ؛ دختر معبد بن عبدالله بن عبدالمطلب و دختر مسور بن مخزمه زبيرى. منزلت و جايگاه عبيدالله نزد امام سجاد (عليه السلام) ، يادآور جايگاه پدرش قمر بنى هاشم (عليه السلام) بود. امام سجاد (عليه السلام) هرگاه عبيدالله را مى‌ديد، متأثر مى‌شدند و مى‌گريستند. وقتى علت را مى‌پرسيدند، مى‌فرمود: «إنى أذكر موقف أبيه يوم الطف فيما املك نفسى».
نسل عبيدالله در فرزندش حسن ادامه يافت و وى 67 سال عمر كرد و 5 فرزند داشت: فضل، حمزه، ابراهيم، عباس، عبيدالله. همه فرزندانش از فاضلان و بزرگان بودند، اما حمزه، شبيه جدش اميرالمومنين (عليه السلام) بود. بنابر گزارش‌هاى تاريخى، مأمون عباسى صدهزار درهم به سبب شابهت او به اميرالمومنين (عليه السلام) به وى بخشيد. حمزه (جد امامزاده مورد نظر) با زينب دختر حسين بن على بن عبدالله بن جعفر طيار معروف به (زينبى) ازدواج كرد.
سيد محمد، صاحب اين مرقد و نوه حمزه، عالم و شاعر بود و در بصره ساكن شد. وى از امام رضا (عليه السلام) روايت نقل كرده و در سال 286 هجرى درگذشته است. خطيب بغدادى در «تاريخ بغداد» (ج2، ص 63) شرح حال وى را نوشته و درباره او گفته است: «كان رواية للاخبار و هو صدوق و له الرواية عن جماعه كثيره». نيز در «تهذيب التهذيب» (ج9، ص 352) به «علوى، صدوق و ثقه» توصيف شده است.
مرقد زيد بن صوحان عبدى، در كوت الزين
زيد بن صوحان از صحابه بزرگ پيامبر گرامى اسلام است كه در ركاب مولا على (عليه السلام) در جنگ جمل به شهادت رسيد و در منطقه كوت‌الزين دفن شد. وى در روز جمل از حضرت اجازه خواست كه به ميدان برود و با عمرو بن يثرى ضبى مبارزه كند. حضرت موافقت كردند. زيد به حضرت عرض كرد: من دستى را از آسمان ديدم كه مى‌گفت : به سوى ما بيا. من به سوى ابن يثرى خارج مى‌شوم؛ اگر كشته شدم، مرا با خونم دفن كنيد و مرا غسل