108و تحصيل بر من برترى داشتيد و اكنون شايسته است كه به نجف بياييد و رياست حوزه را عهده‌دار شويد». سعيدالعلما در پاسخ شيخ نوشت: «من مدتى است كه به امور درسى اشتغال ندارم و شما كه همواره به تدريس و مباحثه مشغوليد، براى تصدى اين مسئوليت، سزاوارتريد».
شيخ پس از دريافت پاسخ سعيدالعلما به منبر رفت و براى جمع كثيرى از فقها، طلاب و مردم، سخنانى در اثبات تقليد اعلم بيان كرد. دلايل شيخ چنان متقن، قوى و مستدل بود كه حتى مخالفين نيز به اعمليت وى اذعان كردند. شيخ سپس به حرم مطهر حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) رفت و در آن‌جا از خداوند خواست تا در امر خطير رياست و مرجعيت، وى را از لغزش‌هاى مختلف حفظ كند.
شيخ انصارى از سال 1266ق تا هنگام وفات (1281ق.) مرجعيت شيعيان و رياست حوزۀ علميۀ نجف را عهده‌دار بود. وى نخستين فقيهى بود كه يگانه مرجع تقليد شيعيان جهان گرديد. 1 ايشان پس از مرجعيت و رياست، بيش از گذشته در امور خويش احتياط مى‌كرد. از اين رو، با وجود تسلط كامل بر مبانى فقه و اصول و با آن توان علمى كم‌نظير، هنگام تدريس به سخنان و اشكالات پايين‌ترين شاگردانش از نظر علمى نيز توجه مى‌كرد. خود شيخ در اين باره فرموده است:
من در ايام تحصيل در خدمت شريف‌العلما و حاج ملا احمد نراقى و شيخ على كاشف‌الغطاء به نوعى بر ذهن و ادراك و حافظۀ خود مغرور بودم كه هرگاه در مطلبى تعمق مى‌كردم و چيزى را درك مى‌كردم، اگر برخلاف آن را از استادان خود مى‌شنيدم، توجهى به آن نمى‌كردم و به بقيۀ بيانات ايشان هم گوش نمى‌دادم؛ ولى اكنون به نحوى شده‌ام كه هرگاه كمترين شاگردانم سخنى بگويد، گوش مى‌دهم تا مطلبش تمام شود؛ زيرا تجربه كرده‌ام و بعضى از افكار خود را به واسطۀ سخن يكى از شاگردان مبتدى، باطل ديدم. 2
شيخ انصارى در گفتار دانشمندان
شيخ انصارى سرآمد عالمان و فقيهان شيعه و يكى از كامل‌ترين آنان است. قوت استدلال، نبوغ علمى، خلاقيت و ابتكار و مراتب فضل و دانش وى مورد اذعان جمع كثيرى از بزرگان معاصر وى و متأخر از اوست. مؤلف كتاب «علماء معاصرين» مى‌نويسد: «بعد از وفات صاحب جواهر، چهارصد مجتهد مسلّم اعلميت شيخ انصارى را تصديق كردند». 3