174بازگشتيم. ديرى نگذشت كه جعفر متوكل به قتل رسيد و ما با گروهى از آل ابو طالب و شيعيان به محل قبر، همان‌جا كه علامت گذاشته بوديم، عزيمت كرديم و به هدايت همان علامات از نو مزار سيدالشهداء (ع) را بنيان نهاديم» .
4. ابن حوقل
ابن حوقل نصيبى، مولف كتاب «صورة الارض يا المسالك و الممالك و المفاوز و المهالك است كه آن را در سال 367 ق. نگاشته است، از اين رو، سفر وى به كربلا قبل از تاريخ ياد شده است. وى در توصيف كربلا مى‌نويسد:
«و كربلا من غربي الفرات فيما يحاذي قصر ابن هبيره و بها قبر الحسين بن علي رضي الله عنه و له مشهد عظيم و خطب في اوقات من السنه بزيارته و قصده جسيم؛ كربلا در جانب غربى فرات، محاذى قصر ابن هبيره قرار دارد. در آن قبر، حسين بن على رضى الله عنه واقع است كه براى آن جناب، مشهد و حرم بزرگى است. در طول سال، ايام خاصى متعلق به زيارت است و قصد زيارت او به سختى و مشكلاتى همراه است» .
5. ابن بطوطه
ابن بطوطه در سال 726ق. به كربلا رفته و آن را اين گونه توصيف كرده است:
«كربلا، شهر كوچكى است كه نخلستان‌ها اطراف آن‌را گرفته‌اند و از رودخانۀ فرات، آبيارى مى‌شود. روضۀ مقدس امام حسين (ع) در داخل شهر واقع شده است و مدرسه‌اى بزرگ و زاويه‌اى دارد كه در آن به مسافران طعام مى‌دهند. خدام و حاجيان بر در روضه امام ايستاده‌اند و ورود به حرم، بى‌اجازه آنان ميسر نيست و هنگام ورود، عتبۀ شريفه را كه از نقره است، بايد بوسيد. روى ضريح مقدس امام، قنديل‌هاى زرّين و سيمين گذاشته شده و از درهاى آن پرده‌هاى حرير آويخته‌اند» .
او سپس به نزاع واختلاف اهالى كربلا با همديگر اشاره كرده، اين گونه مى‌نويسد:
«مردمان اين شهر، دو طايفه‌اند؛ فرزندان زحيك و فرزندان فائز و ميان اين دو طايفه پيوسته جنگ و درگيرى است؛ هر چند هر دو طايفه از اماميه‌اند و تبارشان به يك پدر مى‌رسد.