11
مقدمه
هر سال گروه زيادى از مسلمانان، از فاصله‌هاى دور، براى گزاردن حج، عازم مكه مى‌شوند و زيارت خانه خدا را نقطه اوج زندگى خود مى‌دانند. حاكمان مسلمان نيز همواره مى‌كوشند كه فريضه حج و اعزام كاروان‌هاى زيارتى، هر سال، هرچه باشكوه‌تر برگزار شود؛ به همين سبب حضور در حرمين حجاز، به‌ويژه مكه، از همان قرون نخستين اسلامى، به يكى از عرصه‌هاى مهم رقابت و برترى‌جويى سياسى، براى حاكمان مسلمان تبديل شد.
تا پيش از انقراض خلافت عباسى، اداره حرمين، در اختيار دستگاه خلافت بود كه حاكمان ايران نيز در تعامل دوستانه با خلفا امكان حضور در اين صحنه را مى‌يافتند. اما با هجوم مغولان به ايران و براندازى خلافت عباسى در بغداد و محوريت‌يافتن پادشاهان مسلمان، در صحنه سياسى جهان اسلام، نوعى رقابت آشكار و پنهان در اين زمينه درگرفت. در اين ميان مماليك مصر و شام، به‌دليل در اختيار داشتن بازماندگان خلفاى عباسى و نيز برخوردارى از اقتدار بيشتر كه در تقابل با مغولان و صليبيان جلوه يافته بود، عملاً به‌عنوان حاميان حرمين مطرح شدند.
ايلخانان ايران، پس از رسمى كردن دين اسلام در دهه‌هاى پايانى حكومت خويش، كوشيدند وارد عرصه رقابت براى حضور در حجاز و امور حج شوند. آنان با بهره‌گيرى