112در زمان صدور روايات، نه بقعه و صحنى وجود داشته و نه كربلا و سرزمينى؛ بلكه بعضى روايات، پيش از شهادت امام حسين (عليه السلام) بر زبان معصوم (عليه السلام) جارى گشته و آن تعبيرها لحاظ شده است و بلكه در روايات، زمين كربلا با حد و مرزهايى نزد معصومين (عليه السلام) مشخص بوده است.
اختلاف موجود در روايات، مربوط به حد و مرز كربلا، براساس مراتب فضيلت مى‌باشد. در «كامل الزيارات» آمده است كه امام صادق (عليه السلام) فرمود: «حريم قبر حسين (عليه السلام) پنج فرسنگ، از چهار سوى قبر است» . 1
و در همان كتاب، از اسحاق بن عمار نقل شده است:
شنيدم امام صادق (عليه السلام) مى‌فرمايد: «جايگاه قبر حسين بن على (عليه السلام) حرمتى آشكار دارد. هر كس آن را بشناسد و بدان پناه برد، پناه داده شود. عرض كردم: فدايتان شوم! آن جايگاه را براى من توصيف نماييد. فرمود: «از جايى كه هم‌اكنون قبر شريف قرار دارد، از طرف پاها، بيست‌وپنج ذراع بپيماى؛ نيز بيست‌وپنج ذراع از روبه‌رو و بيست‌وپنج ذراع از پشت سر و بيست‌وپنج ذراع از طرف سر» . 2
و از عبدالله بن سنان نقل شده است كه گفت: شنيدم امام صادق (عليه السلام) مى‌فرمايد: «بيست ذراع در بيست ذراع، پيرامون قبر حسين (عليه السلام) باغى از باغ‌هاى بهشت است» . 3
و از امام صادق (عليه السلام) نقل شده كه فرمود: «حريم قبر حسين (عليه السلام) ، يك فرسنگ در يك فرسنگ از چهارسو است» . 4
اين روايات را مى‌توان با هم سازگار كرد. پس تعارض و تنافى ميان آنها نيست و ظهور آنها در مراتب فضل است. روايات مربوط به تربت امام حسين (عليه السلام) نه تنها مؤيد اين مطلب، بلكه بر آن دلالت نيز مى‌كند. همچون سخن امام كه فرمود: «با وجود تربت حسين (عليه السلام) ، نماز اگر ناقص هم باشد، تمام و كامل خواهد بود.» ؛ زيرا مراد از تربت، خصوص خاكى كه بر آن سجده مى‌كنند - اگرچه در غير كربلا - نيست؛ بلكه منظور، زمينى است كه امام حسين (عليه السلام) در آن مدفون شده است؛ چنان‌كه مى‌گويند: زمين بنى‌اسد، تربت بنى‌اسد و تربت بنى‌فلان؛ يا به فارسى مى‌گويند: خاك گلهر، خاك بختيار، و مانند آن.
در «كامل الزيارات» از ابوحمزه ثمالى، از امام صادق (عليه السلام) نقل شده كه راوى گويد:
به امام عرض كردم: فدايتان شوم! من هم‌كيشان خود را مى‌بينم كه از خاك حرم براى شفا