31است. اين دو آموزه اعتقادى اگر به درستى با جان انسان آميخته گردد, كشتى وجود آدمى در تندباد حوادث و در امواج سهمگين درياى زندگى, از قرار و آرامشى وصف‌ناشدنى برخوردار خواهد شد و انسان به ساحل نجات مى‌رسد؛ اما دريغ كه در طول تاريخ اسلام درباره اين دو آموزه بزرگ اعتقادى, چه گام‌ها كه نلغزيد و به ورطه جبر يا اباحى‌گرى نيفتاد!
«قَدَر» به معناى اندازه، و تقدير به معناى سنجش و اندازه‌گيرى و چيزى را با اندازه معينى ساختن است. قضا به معناى پايان يافتن و يكسره كردن كار است. اعتقاد به قَدَر آثار فراوانى دارد؛ از جمله:
1. اعتقاد به توحيد افعالى؛
2. تدبير و توكل در امور؛
3. پيدايش حالت خوف و رجاء؛
4. حالت دعا و تضرع؛
5. اطمينان به مقدرات و خشنودى به قضاى الهى.
ايمان به قَدَر, غم و اندوه را از بين مى‌برد؛ يعنى هر كه ايمان داشته باشد كه هر چه خدا به او داده, حكمت و صواب است و به اندازه‌اى كه مصلحت وى در آن بوده, به وى عطا شده است, از زندگى خود راضى بوده و هرگز تنگدل و پريشان خاطر نخواهد بود و اگر به فقر و تنگدستى و بيمارى و مانند آنها مبتلا شود, غم و اندوه نخواهد داشت؛ بلكه صبر خواهد كرد تا ثواب يابد. لذا رسول خدا (صلى الله عليه و آله) اباذر و سلمان و مقداد را فراخواند و از آنان پرسيد كه آيا شَرايع اِسلام و شروط آن را مى‌شناسيد؟ آن‌گاه خود، آنها را بيان فرمود و ايمان به قَدَر را يكى از آنها برشمرد و فرمود: «وَ الْإِيمَانِ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَ شَرِّهِ وَ حُلْوِهِ وَ مُرِّه» . 1و نيز فرمودند:
«الايمان بالقَدَر يذهب الهمَ و الحزن» . 2
2. اشتياق به ذكر و دعاى پروردگار
«مُولَعَةً بِذِكْرِكَ وَ دُعَائِكَ»
ذكر و دعا در صورتى كه با اشتياق همراه باشد, موجب كمال و نزديكى به خداى متعال است؛ اما ذكر ودعايى كه با كسالت وتنبلى و بى‌حالى قرين باشد, تأثيرى در بالا بردن انسان در مراتب كمال ندارد. از اين رو امام سجاد (عليه السلام) ولع و اشتياق به ذكر و دعا را از خدا مى‌خواهد. براى دست‌يابى به اين حالت, بايد به رفع موانع پرداخت. بايد بانگ غولان را سوزاند و ذكر حق را به جاى آن نشاند: