10از حوزه‌هاى ديگر اين ديار، ميتوان به حوزۀ سامرا و حوزۀ حلّه اشاره كرد. در نجف اشرف، خاندان‌هاى بزرگ و مشهورى ميزيستند كه نقش به‌سزايى در شكوفايى علمى اين حوزه داشتند؛ مثل: آل بحرالعلوم، آل كاشف‌الغطاء، آل شيخ راضي، آل جواهري، آل خليلي، آل بلاغي، آل حكيم، آل مظّفر و. . . . امروز هم حوزه علميه نجف و مرجعيت آن، نقش تعيين‌كننده‌اى در حفظ كيان شيعه و نشر مكتب اهل‌بيت دارد و مدارس علميۀ متعدّدى در اين شهر وجود دارد؛ همچون مدرسۀ صدر، مدرسۀ ميرزاى شيرازى، و مدرسه بروجردى.
حيره
در گذشته، حيره و نجف، اغلب با هم به كار ميرفته است. حيره زمانى شهرى بزرگ و مشهور در سرزمين عراق و در منطقۀ نجف بوده و به آن «حيرة النجف» هم ميگفتند كه در سه ميلى كوفه قرار داشته است. پادشاهان حيره در تاريخ مشهورند. ماجراى يكى از آنان به نام «منذر» و دو نديمى كه داشت و كشته شدن آن دو نديم به فرمان پادشاه در حال مستى و بناى دو قبۀ يادبود براى آن دو به نام «غريّين» در كتب تاريخ آمده است. 1(ر. ك: واژۀ «غرى») . در اين منطقۀ باستانى عراق، قصرها، بناها، معبدها، ديرها و كنيسه‌هاى متعددى وجود داشته است. امروزه آن منطقه در حواشى نجف و كوفه قرار دارد. در روايات است كه حضرت على (عليه السلام) منطقۀ ميان نجف تا حيره را به چهل‌هزار درهم از دهقانان خريد