187درباره تصوف و فرقههاى صوفى مىفرمود كه درباره هر يك ازآنها چيزهايى مىداند و همينطور هم بود. مثلا از عبدالجليل قزوينى و كتاب نقض او نمونه هايى مىآورد كه جالب بود. حتى از تاريخ سياسى شيراز پيش از صفويه و مكتب شيراز هم آگاهىهايى داشتند.
درباره عرفان كه بحث شد، ايشان گفتند كه البته من مخالف عرفان نيستم و خودم هم فصوص يا بخشى از آن را خواندهام. با اهل عرفان هم بودهام؛ اما عرفان تا حدى خوب است. مثلا حضرت امام تا سال 60 قمرى كارهاى عرفانى مىكرد و بعد از آن كنار گذاشت. مثلا در همين درسهاى ولايت فقيه كه در اينجا يعنى نجف ارائه مىدادند، گفتند كه ولايت از فقهاست، نه عرفا. آقاى عابدى اشاره كرد كه برخى از اين مفاهيم مثلا ولايت، در عرفان هم بوده كه ايشان هم تأييد كرد و افزود كه حتى كلمه «شاه» زمانى متعلق به آنها بوده است.
ايشان درباره عمومى كار كردن فرمودند كه مطالعات عمومى و چندرشتهاى تا حدى خوب است، اما بايد كار تخصصى باشد؛ مثلا كسى كه مىخواهد در فقه و اصول كار كند، ديگر همزمان نمىتواند به صورت اختصاصى در عرفان و فلسفه كار بكند. مطالعات عمومى خود ايشان خوب و مىتوان گفت براى يك مرجع تقليد در اين سطح، عالى بود.
ايشان در جريان برخى از مسائل فكرى جارى ايران هم بود و روشن بود كه اخبار را هم دنبال مىكردند. يك بار كه از دوره شاهطهماسب صحبت شد، به هنر نقاشى در عهد او اشاره كردند و از شاهنامه طهماسبى صحبت كرده افزودند: همين شاهنامهاى كه اخيرا شماها خريدارى كرديد. عرض كردم شما از اينها هم خبر داريد؟ ! به شوخى فرمودند كه البته، مىخواهم بدانم پولها كجا خرج مىشود.
ايشان فرمود ما تا زمانى كه صدام بود، از كتابهاى ايران خبر نداشتيم. مثلا من متن كامل قانون اساسىايران را نمىشناختم، ولى بعد از صدام، كتابهاى زيادى آمد و خوانديم.
چند بار اشاره به كتابهاى خاطرات چاپ ايران كردند كه اين اواخر منتشر مىشود. انتقادهايى به آنها داشتند؛ اما فرمودند كه من گاه يك كتاب اينجورى را سه بار مىخوانم و حواشى مىزنم كه مثلا فلان مطلبش با چيزى كه در فلان جا گفته شده، سازگار نيست. ايشان از كتابى كه درباره مرحوم حاج شيخ عبدالكريم نوشته شده وهمه سكوتهاى ايشان را سياسى تفسير كرده، انتقاد داشتند. همچنين اشاره كردند كه در اين كتابهاى خاطرات، پنبه متحجرين (اين كلمه را با طعنه به كار بردند) زده شده و چيزى براى آنها باقى نگذاشتهاند. مقصودشان اين بود كه خيلى به آن قشر سنتى حمله شده است.