21
بازار خدمات حج
بازار خدمات حج شامل انواع بازارهاى كوچك‌تر است كه در آن بازار بزرگ شكل مى‌گيرد. با توجه به اين‌كه اكثر كشورها بايد براى حج به كشور ميزبان سفر كنند مجموع خدمات‌رسانى در دو كشور مقصد و مبدأ شكل مى‌گيرد. مقدمات كار در كشور مبدأ و انجام حج در كشور ميزبان رخ مى‌دهد. به جهت آنكه رابطه دو كشور مطرح است مباحث مربوط به اقتصاد بين‌الملل شكل مى‌گيرد. از سويى در هر دو كشور حج در ابعاد فردى و اجتماعى موثر است، از بعد اقتصادى، حج به‌عنوان يكى از مشاغل دخيل در اقتصاد كلان، ابعاد كلان دارد و از بعد اقتصاد خرد هم قابل بررسى است.
از سوى ديگر عوامل درگير بحث خدمات حج، بخش خصوصى و بخش دولتى است. بنابراين در بازار خدمات‌رسانى هر دو بخش حضور دارند. از بخش دولتى دستگاه‌هاى مختلف دخالت دارند. در شرايط فعلى در ايران دستگاه‌هاى دخيل در امر حج عبارتند از:
1. بعثه رهبرى
2. هيأت دولت
3. قوه قضائيه و سازمان بازرسى
4. مجلس شوراى اسلامى و ديوان محاسبات
5. وزارت ارشاد اسلامى و سازمان حج
6. وزارت امور خارجه
7. وزارت اطلاعات
8. وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكى
9. هلال احمر
10. صدا و سيما
11. نيروى انتظامى
12. سپاه پاسداران
13. ثبت احوال
14. هواپيمايى كشور
15. بانك مركزى و ديگر بانكها
16. شركت‌هاى بيمه
17. گمرك
18. مخابرات
19. وزارت بازرگانى