1) . عرْج گردنه‌اى است بين مكه و مدينه كه در راه حج است؛ معجم البلدان، ص99. مقدسى از قول ابن اسحق مى‌گويد: راهنما آنها را از جنوب مكه و عسفان، از ساحل عبور داد و در عرج فرود آورد. سپس از جاده عادى به سوى مدينه به راه افتادند. تأكيد مقدسى بر عادى شدن وضعيت بعد از عرج و حركت آنها از جاده معمولى، نشان مى‌دهد كه موانع قبلى، ديگر وجود نداشته است؛ البدء و التاريخ، ج 1، ص172. در حديثى از حضرت على(ع) نيز آمده است كه بعد از سه روز به دنبال مسير حركت پيامبر، حركت كرده و سپس به عرج رسيده است. تاريخ ابن خلدون نيز بر عرج تأكيد دارد و بعد از عرج، قباء را ذكر كرده است. روض المعطار عرج را دهكده‌اى در راه مكه به مدينه مى‌داند كه تا مدينه نوزده فرسخ فاصله دارد و در راه هجرت پيامبر قرار داشته است. او حديث اجتماع جنيان در عرج با پيامبر خدا را با صراحت ذكر كرده است و فاصله عرج تا سقيا را هفده ميل دانسته است؛ روض المعطار، ص 409. نهاية ابن اثير در حديث هجرت گفته است كه پيامبر در مسير هجرت، از گردنه ركوبه در نزديكى عرج عبور كرد؛ ج2، ص 257. و مى‌گويد در حديث حضرت على(ع) آمده است كه وقتى سه روز پس از پيامبر از مكه بيرون آمدم، از محل عبور پيامبر حركت كردم تا به عرج رسيدم. ابن‌اثير مى‌گويد كه حضرت على(ع) ، از همه احوال پيامبر از لحظه اول خروج تا رسيدن به عرج آگاه بوده است. گويا ابن اثير اين مطلب را از كلمه «ذكَره» استفاده كرده است.