17
ديباچه
آنچه پيش رو داريد، ترجمۀ كتاب على طريق الهجرة از مؤلف مشهور حجاز عاتق‌بن غيث بلادى است. بيش از سى عنوان كتاب از وى به چاپ رسيده است كه برخى از اين كتاب‌ها مانند معجم معالم الحجاز در ده جلد است و بيشتر كتاب‌هاى او در تاريخ و جغرافياى مكه و يا قبائل و طوايف اطراف مكه است. افزون بر كتاب‌هاى ياد شده، صدها مقاله علمى در مجلات مختلف از وى به چاپ رسيده كه نشان از جايگاه ممتاز علمى وى در مباحث جغرافيايى دارد.
يكى از آثار مهمّ عاتق بن غيث كتاب على طريق الهجرة است. اين كتاب نتيجه مشاهدات و تحقيقات او درباره مسير هجرت رسول خدا(ص) از مكه به مدينه است. عاتق در اين كتاب، براساس آنچه در متون كهن تاريخى آمده، مسير هجرت رسول‌خدا(ص) را با مشاهده ميدانى و تحقيق در محل حادثه مشخص و تحقيقات خود را تكميل كرده است. چنان‌كه از مقدمه كتاب برمى‌آيد عاتق به تفصيل بيان كرده است كه چگونه در مسير بيابان‌هاى مكه تا مدينه سفر كرده و براى روشن كردن طريق هجرت رسول خدا(ص) چه فعاليت‌هاى حرفه‌اى انجام داده و از چه منابعى بهره برده است. بنابراين با وجود داشتن دانش و ذهن روشن و جستجوگر، عمده اطلاعات او در اين كتاب بر پايه داده‌هاى تاريخى يا تكيه بر بررسى جغرافيايى در محل حادثه بوده است.