59

6. مذهب شافعى (سوّمين مذهب)

محمد بن ادريس شافعى (204 - 150ه‍ . ق.) از نژاد قريش است و در غزّه به دنيا آمد. او در دو سالگى به مكه منتقل گرديد و در آنجا به حفظ قرآن و احاديث و آموختن فقه نزد علماى آن ديار پرداخت. وى در شهر مكه، موطّأ مالك را حفظ كرد و سپس براى شركت در درس مالك بن انس، عازم مدينه شد. مدت نُه سال تا هنگام مرگ مالك، نزد او به تلمّذ پرداخت. سپس براى كار در دستگاه حكومتى عازم يمن شد، ولى در آنجا به اتهام گرايش به مذهب تشيع، دستگير و به مركز خلافت، نزد هارون الرشيد فرستاده شد. وى اين اتهام را از خود رفع كرد، اگرچه علاقۀ خود را به اهل بيت و امام على عليهم السلام پنهان نمى‌كرد.

شافعى در عراق با فقه حنفى و علماى آن مذهب؛ از جمله محمد بن حسن شيبانى آشنا شد و اين رابطه موجب گرديد كه شافعى علاوه بر مكتب اهل حديث كه از مالك آموخته بود، مكتب اهل رأى را نيز در آن ديار بياموزد. وى عراق را به مقصد مكه ترك گفت و براى بار دوم در زمان خلافت امين، به عراق وارد شد، در حالى كه مذهبى ممزوج از مذهب حنفى و مالكى پديد آورده بود. در عراق، مذهب خويش را اعلام و عده‌اى را با خود همراه كرد و به اين مذهب او، مذهب عراقى يا مذهب قديم شافعى گويند. شافعى عراق را بار ديگر ترك كرد، اما پس از مدّت كوتاه براى بار سوم، بار ديگر به عراق بازگشت، اما اين بار، پس از اقامتى چند ماهه، راهى مصر شد و در آنجا ميان پيروان مذهب مالكى، مذهب خود را كه با تغييراتى نسبت به گذشته همراه بود، گسترش داد. آراى او در مصر به مذهب مصرى يا مذهب جديد شافعى شهرت يافت. ¹مذهب شافعى از يك سو به دليل ايجاد شرايط سخت براى اعتماد به روايات، با مذهب