23زائر خانۀ خدا بايد بداند كه در اين سفر قدم جاى قدم اين بزرگواران مى‌نهد و تأسّى به ابراهيم عليه السلام و محمد صلى الله عليه و آله و ساير انبياى خدا عليهم السلام مى جويد كه اين مكتب انسان ساز را تأسيس و تكميل كردند؛ مكتبى كه ميلياردها انسان را، در طول تاريخ بشرى، تربيت كرده است.

زائر گرامى! تشرف به حج، پاسخ به دعايى است كه در تمام عمر كرده‌اى واينك به اجابت رسيده است؛ خواسته‌اى كه در دعاهاى ماه مبارك رمضان ده‌ها بار بر زبانت جارى ساختى و اينك به تحقق پيوسته است.

گويى ضيافت ماه صيام، كه اردوگاه تصفيۀ نفس است، مقدمه‌اى بوده براى ضيافت حج و آماده سازى روح با صيام و قيام و مناجات و ره‌توشه‌اى براى اين مهمانى بزرگ خداوندى و حضور در جوار بيت اللّٰه الحرام. و اين خود رمزى است كه ارتباط صيام و حج، و ذى حجه و رمضان را مى‌رساند و آن پالايش روح و تزكيه نفس در اين دو مهمانى و دو اردوگاه معنوى، تا سيراب شدن از چشمه فيض و زمزم عشق ربّانى است.

بنابراين، از شور و عظمت حج غافل مباش و هشيار و آگاه رهسپار كوى يار شو و پيش از آنكه به حرم درآيى، قلب را حريم دوست گردان؛ چنانكه امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:

«القَلْبُ حَرَم اللّٰهِ فَلاٰ تُسْكِن حَرَمَ اللّٰه غَيْرَ اللّٰه» ¹

«قلب حرم خدا است در حرم خدا جز خدا را جاى نده».

حافظ گويد:

پاسبان حرم دل شده‌ام شب همه شب تا در اين پرده جز انديشه او نگذارم

تجريد قلب و خلوص نيت

الف - تجريد قلب:

قرآن كريم حج را حقّ مستقيم خداوند بر بندگان خوانده، مى‌فرمايد:

وَ لِلّٰهِ عَلَى النّٰاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطٰاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً ¹ «از براى خداوند است كه هر كس استطاعت دارد آهنگ اين خانه كند».

حج براى خدا است و بس و هيچ چيزِ ديگر در آن جايگاهى ندارد.

سفر سفر زيارت است و ديدار و قرب و حضور، نه سياحت و تجارت يا ريا و شهرت. حتى اگر از مقاصد سياسى، اجتماعى، فرهنگى و اقتصادى سخن گفته مى‌شود، به عنوان تابعى است از اهداف معنوى حج و جلب رضاى خدا و تقرّب او و البته اينها را با مقاصد ياد شده تضادى نيست چه، اگر مسائل فرهنگى، اجتماعى و سياسى، در راستاى عزّت دين خدا و مصلحت مسلمين باشد، مكمّل حج است.

بارى، هدف اصلى حج تقرب به خدا و تحصيل رضاى اوست و اين جز با تجريد قلب و پاكسازى آن از اغيار ميسّر نيست.

امام صادق عليه السلام با اشاره به اين آمادگى قلبى و انقطاع از غير، و پيوستن به حق مى‌فرمايد:

«اذا أرَدتَ الْحَجَّ فجرّد قلبك للّٰه‌عزّ و جلّ مِنْ قَبل عَزْمك مِن كلّ شاغِلٍ و حجب كلّ حاجب...»

«هر گاه اراده حج كردى، قبل از عزيمت قلب خود را از تمامى مشغله‌ها