12اگرچه در طول تاريخ، همواره گروهى سطحى‌نگر و كوته‌انديش و مغرض كوشيده‌اند اين اعمال پرشور و انسان‌ساز را عبادتى فردى و تلاشى بيهوده جلوه دهند و چنان بنمايند كه نشان از عقب‌افتادگى اجتماعى است، ولى ژرف‌انديشان و انديشمندان، نه تنها با سير در اقيانوس بيكران معارف و اسرار حج از درك كامل آن ناتوان و در شگفت‌اند، بلكه كوشيده‌اند گوهرهاى ناب حكمت، رشد و هدايت را از آن صيد كنند؛ زيرا حج تنها يك عبادت فردى يا حركت جمعى صرف نيست. بلكه منشورى چندضلعى و چند بعدى است كه پروردگار يكتا با پرتوافكنى انوار الهى خود، موجب بازتاب بى‌نهايت رنگ از آن شده است كه هر انسان خردمندى به مقياس دانش، بينش و سنجش خود، مى‌تواند مشخصه‌هاى ابعاد بازتابيده شده حج را دريافت و ثبت كند و سپس به تفسير و بررسى آن بپردازد. ازاين‌رو، بسيار شايسته خواهد بود كه هر يك از ابعاد حج (عبادى، سياسى، اجتماعى و ...) مورد ژرف‌نگرى و واكاوى عميق قرار گيرد.
در اين راستا، بررسى بُعد اجتماعى حج از اهميت ويژه‌اى برخوردار است؛ زيرا حج در بعد اجتماعى، نمونه عملى نظام صالح اجتماعى است كه معلمان واقعى بشر، انبياى بزرگ الهى، ابراهيم خليل‌الله و محمد حبيب‌الله در سرزمين وحى بنيان نهادند. نظامى اجتماعى كه در پرتو