11خداى - عزّوجلّ - برگزيده است. و اصحاب كبار با مصطفى صلى الله عليه و آله در بناى آن مشاركت كرده‌اند و رسول اللّٰه صلى الله عليه و آله خود با مهاجران و انصار خشت و سنگ كشيده‌اند و براى ترغيب آنان به كار و تحريض همّتشان رجزهاى غرور آفرين خوانده‌اند تا امروز خوانندۀ گرامى، آن منظرۀ جليل و جميل را به عيان بنگرد و رسول اللّٰه صلى الله عليه و آله را ببيند كه چه‌سان خشت و سنگ حمل مى‌كرده و با دستان شريف خود آن مكان طيب و طاهر را بنا مى‌نموده است. و نيز دريابد كه پيشينيان چگونه به راه او رفته‌اند و به سنت او اقتدا كرده‌اند و اين امر تا زمان ما همچنان بر دوام است.
به جان، مشتاق آن شدم كه در بارۀ مسجد شريف نبوى چيزى بنويسم؛ در بارۀ مسجدى كه به مثابۀ قلب مدينۀ منوره است و محور سازمان عمرانى‌آن. از اوان كودكى همواره درميان رواق‌هايش گشته‌ام و بر ستونهايش گذشته‌ام و در صحن و زير مناره‌هايش نشسته‌ام و به تلاوت قرآن و استماع حديث گوش جان سپرده‌ام، چندان كه بر دل من اثرى ژرف مى‌نهاد و عطر آن مكانِ بهجت اثر در اعماق جانم مى‌نشست.
به جان، مشتاق آن شدم كه در بارۀ مسجد شريف نبوى چيزى بنويسم، به ياد روزگارى كه آنجا تنها مكان روشن مدينۀ منوره بود، در آنجا در زير گنبدها و چلچراغ‌هايش درس‌هايمان را مى‌آموختيم و بر آستان آن تربيتى روحانى مى‌يافتيم و دل و جان را نيرو مى‌بخشيديم و اين حظّ روحانى، همانند چشمه‌اى جوشان و جاودان و زندگى بخش در وجود ما سارى و جارى مى‌شد.
به جان، مشتاق آن شدم كه دربارۀ مسجد شريف نبوى چيزى بنويسم و اين انديشه را از پيش در خود پرورانده بودم. پس شيوۀ پژوهش را طرفى افكندم و از يك دهۀ پيش، هنگامى كه در بارۀ آموزش و پرورش در مدينۀ منوره، از سدۀ اول هجرى تا سال 1412 تحقيق مى‌كردم، به گرد آورى