39اهل مال دنياست، از حج منافع مادى برمى‌گيرد و آن‌كه اهل عمل و طاعت است، از حج، شيرينى طاعت نصيبش مى‌شود و آن‌كه اهل حال است، صفاى باطنى دريافت مى‌كند و اهل توحيد رضاى حق مى‌خرد. 1در اين‌جا برخى از آثار و بركات حج ابراهيمى بيان مى‌شود:
الف. تندرستى
يكى از آثار حج صحت و سلامت بدن است. خدا به انسان وعده داده كه اگر به تمتع يا عمره برود، بدنى سالم خواهد داشت؛ پس حج، سلامت جسمانى هم به انسان مى‌دهد. امام سجاد(ع) اين مژده را داد كه:
«حجوا و اعتمروا تصح أبدانكم ». 2
حج و عمره به جاى آوريد تا بدن‌هايتان سلامت باشد.
شايد يكى از ابعاد آن پياده‌روى مستمر باشد. در حج، پياده‌روى فراوان وجود دارد و از سوى ديگر مى‌دانيم كه يكى از بهترين ورزش‌ها پياده‌روى است. همچنين هرگاه روح و روان انسان به سمت خلوص گرايد، بدن از روح تبعيت مى‌كند و سلامت خود را باز مى‌يابد. به عبارت ديگر روح و جسم دو موجود جدا از يكديگر نيستند؛ بلكه وجودى درهم‌تنيده‌اند و در يكديگر تأثير و تأثر متقابل دارند. هرگاه بدن سالم باشد، روح بهتر مى‌تواند رابطه معنوى برقرار كند و اگر