31
اصلاح نفس
زنگار گناه و پيروى از هوا به تدريج جان پاك و فطرت خدادادى را آلوده مىسازد و آدمى را به انحراف مىكشاند. انسان در زندگى خود، خواه ناخواه، عيبها و كاستىهايى دارد كه خود بهتر از ديگران، آنها را مىشناسد. هواهاى نفسانى هميشه مانع تكامل انسان مىشود و به او اجازه نمىدهد به اصلاح خود بينديشد و عيب خويش را برطرف سازد. هرچند آدمى فطرت پاك خود را به كدورت گناه آلوده است، ولى خداوند اين توانايى را به انسان داده است كه براى مبارزه با نفس، تلاشى پىگير را آغاز كند و به تدريج، عيبهاى درونى خود را يكى پس از ديگرى كنار بگذارد تا دوباره شبستان وجود خويش را به پاكى بيارايد. او مىتواند به وسيله مبارزه با نفس، سياهىهاى وجود خويش را برطرف سازد و به فطرت اصيل خود بازگردد. حضرت على عليه السلام مىفرمايد:
مَنْ اجْهَدَ نَفْسَهُ فِى اصْلاٰحِهٰا سَعِدَ. 1
هر كس در اصلاح نفس خود بكوشد، رستگار خواهد شد.
مقصود از اين اصلاح نفس، وجين علفهاى هرز به نام هوا و هوس است كه مزرعه سبز زندگى را به خشكاندن تهديد مىكند. حضرت در كلامى ديگر به مبارزه با آن فرا خوانده است و مىفرمايد:
جَاهِدُوا اهْوَاءَكُمْ كَمٰا تُجاهِدُون اعْدَائَكُمْ. 2
همچنانكه با دشمنان خود مبارزه مىكنيد، با هوا و هوسهاى خود مبارزه كنيد.