48اصل و ريشه، پژوهشگر را به پرسش از علّت و سبب آن وامى‌دارد، يا دست‌كم به پرسش از هم‌نامى اين دو محلّ، سوق مى‌دهد و اينكه آيا اين هم‌نامى، پديده‌اى حقيقى و واقعى است، يا تنها يك تصادف و اتفاق.
به راستى بايد گفت نام‌گذارى حائر و حيره، خصوصاً حير و حيره، مايۀ تحيّر و سرگردانى است و جز اين، جاى هيچ پندار ديگرى وجود ندارد. ولى پژوهشگر تاريخ، نمى‌تواند ارتباط ميان اين دو نام را هر چند به صورت مجهول و مبهم، ناديده بگيرد. البته دايرۀ المعارف اسلامى - فرانسوى، با بررسى تناسب و خويشاوندى ميان اين دو نام از نقطه نظر تاريخى، نسبت به تبيين آن تا حدودى اطلاع‌رسانى كرده و آورده است:
... بنا به گفتۀ طبرى (745/1) 1، بخت‌النّصر در نجف براى بازرگانان عرب كه در قلمرو حكومتش به تجارت مشغول بودند، حيرى به عنوان بازار محلى بنا كرد و ديوار اطراف آن را بالا برد و آنان را در آنجا گرد آورد. از اين بيان آشكار مى‌شود كه حائر، به معنى جاى محصور يا محلّى كه ديوارهاى اطرافش بلند و برآمده است، مى‌باشد و با اين حساب، شباهت كاملى ميان معنى حائر و نام حيره كه براى اوّلين بار به آن ناميده شده، وجود دارد.
دائرۀ‌المعارف مذكور، سپس راجع به اصل كلمۀ حائر، به ديدگاه ديگرى اشاره كرده و گفته است:
اين احتمال وجود دارد كه كلمۀ حائر، واژۀ بيگانه‌اى باشد كه لباس عربى به تن كرده؛ ولى هيچ دليل و برهانى بر اين مدّعا، اقامه نكرده و اين ديدگاه تاكنون، مورد تأييد قرار نگرفته است.