136«لَوْلَا السّنتانِ لَهَلَكَ نُعمان 1؛ اگر آن دو سال نبود، نعمان هلاك مى‌شد.»
امام صادق عليه السلام هر يك از شاگردان خود را در رشته و علومى كه با ذوق و قريحۀ او سازگار بود، تشويق و تعليم مى‌نمود و در نتيجه، هر كدام از آنها در يك يا دو رشته از علوم مانند: حديث، تفسير، طب، فيزيك، شيمى، و امثال اينها تخصص پيدا مى‌كردند. گاهى امام، دانشمندانى را كه براى بحث و مناظره مراجعه مى‌كردند، راهنمايى مى‌كرد تا با يكى از شاگردانش كه در آن رشته تخصص داشت مناظره كنند. كسانى كه به مدرسۀ امام صادق عليه السلام مى‌آمدند، اهل منطقه و ناحيه‌اى خاص نبودند، زيرا سرشت اسلام در عصر امام عليه السلام چنان بود كه گسترش علم و فرهنگ و معرفت در هر خانه‌اى اقتضا مى‌كرد. زيرا فتوحات پى در پى مسلمانان، دروازه‌هاى تازه‌اى از راه‌هاى گوناگون زندگى و آداب و رسوم و انديشه‌هاى مردم را به روى آنان مى‌گشود و موجب پديد آمدن برخوردى تازه ميان انديشه‌هاى اسلامى و تئورى‌هاى ديگر مى‌شد. اين برخورد تازه در طريقۀ زندگى در نزد مسلمانان و امتزاج آن با آداب و رسوم ايرانيان و روميان و ديگر همسايگان حكومت اسلامى موجب مى‌شد تا جامعۀ نوينى با نيازهاى گوناگون پديد آيد، از اين رو براى پاسخگويى به اين نيازها، آموزش‌هاى حضرت بسيار كارگشا بود. البته حركت امام صادق عليه السلام تنها در زمينه‌هاى علمى خلاصه نمى‌شد بلكه