63مذاهب در عصر جديد، به تدريج كارآيى خود را از دست خواهد داد. امّا اينك به نظر مىرسد بايد در مورد نوع نگاه سنتى نسبت به وهابىگرى تجديدنظر اساسى به عمل آيد و ضرورت اين كار خصوصاً با توجه به رويكرد و اقدامات "القاعده" بيشتر مىشود. امروزه طرفداران و فعالان القاعده، اعراب بدوى شترسوار نجدى و روحانيون متعصّب تحصيل كرده مدارس مدينه، كه معتقد به تحريم استفاده از دستاوردهاى تكنولوژيك بشر همانند اتومبيل و تلفن يا تحريم رانندگى زنان و... بودند، نيستند؛ بلكه عمدتاً جوانان تحصيل كرده و آشنا به علوم جديد خصوصاً تحصيل كردههاى كشورهاى غرب هستند. به علاوه، امروزه اگر چه حكومت وهابى به طور رسمى فقط در عربستان سعودى پا برجاست ولى گرايشهاى وهابى در ميان برخى دولتمردان بسيارى از كشورهاى عربى - همانند امارات متحده - و غيرعربى - همانند پاكستان - وجود دارد. امروزه وهابيت به دنبال به دستگيرى قدرت در كشورهاى اسلامى است و نمونۀ حكومت منسوخ طالبان در افغانستان از آن جمله است. عوامل حوادث 11 سپتامبر عمدتاً دانشجويان يا فارغالتحصيلان دانشگاهها، خصوصاً از كشورهاى اروپايى يا آمريكا بودند كه هر يك مدتى را نيز در اين كشورها زندگى كرده و با فرهنگ، تمدن و زندگى مدرن غربى نيز آشنايى كامل داشتند. عمدۀ رهبران القاعده پزشك، مهندس و امثال آن هستند. خود بنلادن به عنوان شاخصترين فرد اين تفكر، پيش از اين از نزديكترين دوستان و متحدين آمريكا بود و بيشترين سرمايههاى