39«حال كه عزم حج دارى حقوقى را كه از ناحيۀ خلق بر ذمّه تو است ادا كن و از عهدۀ آن بدر آى.»
مسائل اخلاقى
اگر زائر با كسى كدورتى دارد و كسانى از او ناراضى هستند و به دلايل اخلاقى در برابر ديگران مسؤول است، قبل از عزيمت در اصلاح اين مشكل همت گمارد. حقوق اخلاقى والدين، همسر، فرزندان، برادر و خواهر، اقوام و خويشاوندان، همسايگان، همكاران و ساير مردمان از اينگونه است. يا اگر از كسى غيبتى كرده يا تهمت و افترايى زده، يا كينه و عداوتى در دل داشته، خود را از آلودگى آن پاكيزه كند و از ذمّۀ آن بدر آورد؛ زيرا حقوق، منحصر به مسائل مالى نيست و مسائل اخلاقى و معاشرتى، اگر مهمتر نباشد، دست كم ندارد. يكى از فلسفههاى توديع و خداحافظى همين است كه در چنين لحظاتى كه زائر عزم سفر دارد، برخورد عاطفى او با افراد مىتواند كدورتها را برطرف سازد و گاه مىشود با يك ديدار و توديع و عذرخواهى، كوهى به كاهى بخشيده شود و صاحب حق درگذرد.
تأمين هزينۀ زندگى
از شرايط وجوب حج، قدرت زائر بر تأمين هزينۀ زندگىِ خود، خانواده و افراد واجبالنفقه و «رجوع به كفايت» پس از بازگشت از سفر حج است. بنابراين زائر نبايد تنها به راحتى و رفاه خود در سفر فكر كند بلكه بايد رفاه حال زن و فرزند و افراد تحت تكفل خود را در نظر گيرد كه آنان در نبودن وى در رنج و مشقّت نباشند