138نمى‌توان از خداپرستى سخن گفت و اخلاق خدايى نداشت. كسى كه خداى رحمان، غفار و عزيز را مى‌پرستد، بايد فردى مهرورز، باگذشت و توانمند، در راه عقيده باشد. حاجيان، بيش از ديگر مسلمانان اين مسئوليت را دارند؛ چرا كه از زيارت خانه خدا بازگشته‌اند! مردم از آنان، انتظار دارند كه نشانه‌هايى از اخلاق صاحب‌خانه را داشته باشند.
درس سوم حج ابراهيمى، هم‌گرايى است. هر حركتى كه در ايام حج داشتيم يك حركت جمعى بود، با هم احرام پوشيديم! با هم طواف كرديم! با هم طنين «لبيك. اللهم لبيك» در فضاى قدسى مسجدالحرام افكنديم! با هم در سعى صفا و مروه بوديم! با هم در عرفات نيايش داشتيم! با هم در مشعرالحرام شب زنده‌دارى كرديم! با هم به سوى منا رفتيم! با هم نماز گزارديم! با هم به زيارت رسول(ص) شتافتيم!
و اكنون مى‌خواهيم جدا از مسلمانان باشيم؟ مى‌خواهيم بيگانه از درد و دغدغه مردم بمانيم؟ مى‌خواهيم در هيچ حركت خير و سودمند در زندگى روزمره جمعى، مشاركت فعال نداشته باشيم؟ به مدرسۀ وحدت در حج آمديم كه يك عمر، در جهت همدلى و همراهى با مردم بمانيم! نيامديم كه وحدت را تماشا كرده، سپس آن را از ياد ببريم! آمديم كه وحدت را همراه خويش به عنوان سوغات، به ديارمان ببريم تا نهال دشمنى و كينه‌توزى را، بركنيم! از اين پس، اطرافيان بايد