48
زبير بن بكّار
زبير بن بكّار نيز از كسانى است كه دربارۀ مدينه و اماكن مجاور آن سخن گفته است.
زبير بن بكّار در سال 256 رخت از جهان كشيده است.او شاگرد ابن زباله و راوى كتاب او بود. 1
زبير بن بكّار در موضوعات مختلف قلم فرسايى كرده است.چون شعرا،مغنيان و نسب قريش.او داناترين مردم به نسب قريش بويژه آل زبير بود.او در اين كتاب بر كتاب عمّ خود مصعب الزبيرى اعتماد كرده و با آوردن مطالبى ارزشمند آن را ادامه داده است.
زبير همچنين كتاب«اخبار المدينه»را نوشته است.و نيز كتابى دربارۀ عقيق كه آن را «ياقوت العقيق»يا«عقيق المدينه»يا«العقيق فى المدينه»ناميده.سمهودى مى‌گويد كه نام كتاب او«معارف العقيق»است. 2
اين فقيه همدانى مى‌گويد:در باب عقيق و قصرها و واديها و اماكن آن اخبار بسيارى نقل شده و زبير بن بكّار در اين باب كتاب مستقلى تأليف كرده است.
اما كتاب«اخبار المدينۀ»زبير مفقود شده و ما را از چند و چون آن دقيقا خبرى نيست.
زيرا آنچه سمهودى از آن نقل كرده كمتر از آن است كه بتوان دربارۀ آن نظرى روشن داد.
آنچه بر دشوارى كار مى‌افزايد اين است كه زبير بن بكّار شاگرد ابن زباله و راوى كتاب اوست و مورخان مدينه در نگارش تاريخ مدينه بر ابن زباله تكيه كرده‌اند و از اين جهت از زبير بن بكّار در باب مدينه مطالب اندكى آورده‌اند.مثلا سمهودى كه در باب مدينه مفصلترين كتاب را نوشته،جز در باب عقيق فقط به دو روايت آن هم يكى راجع به اراضى بنى مغاله و حديله (ج 1،ص 150 و عين همين مطلب را در ياقوت ج 1،ص 748 نگاه كنيد)ديگر در باب مؤذّن مسجد احزاب است(ج 2،ص 43 و نيز بنگريد به ياقوت ج 1،ص 147)اما باقى نصوص و مطالب كه از زبير روايت كرده اشاره كرده است كه زبير آنها را از ابن زباله گرفته است(بنگريد مثلا به ج 1،ص 14-13 و ص 391،ج 2،ص 188).
ياقوت از زبير در باب اماكن مدينه مطالبى نقل كرده.بعضى را در پيش آورديم و