10خاطرشان زنده مى‌كنند.سپس در جاى جاى آن تربت پاك،در كنار حجرۀ شريف و گاه در كنار ستون سرير و ستون حرس و نيز لحظه‌اى در مجاورت ستون توبه و ديگر بار در محراب،و لختى كنار منبر و دمى در روضۀ شريف حضور يافته،به زيارت و راز و نياز مى‌پردازند.مجددا راهى خانۀ حضرت زهرا عليها السّلام مى‌شوند و در كنار محراب تهجّد و سپس مقام جبرائيل و در بقيع در كنار قبور ائمۀ معصومين عليهم السّلام و ديگر بزرگان مدفون در آن و خلاصه در جاى جاى اين سرزمين،تمامى خاطره‌ها و تاريخ آن بزرگان و سروران را مرور و عطر آنان را در اين بقعه‌هاى متبرك استشمام مى‌كنند.
مدتها در آرزوى آن بودم كه دربارۀ اين دو ديار،قلب تپندۀ ميليون‌ها مسلمان،توفيقى به دست آورم و خدمتى-هر چند ناچيز-بنمايم،تا اين‌كه چندى پيش در محضر رفيق شفيقم، سرور مكرم،حضرت حجة الاسلام و المسلمين آقاى سيد على قاضى عسكر سخن از كتاب «مرآة الحرمين»پيش آمد كه پيشتر به هنگام مطالعۀ كتابهاى تاريخى اين دو ديار،ارجاع‌ها و نقل قولهايى از اين كتاب را ديده بودم،از اين‌رو بدان اشتياق پيدا كرده و به مطالعه‌اش پرداختم،از آنجا كه توفيق تشرّف به حج و چندين بار عمره را به دست آورده بودم و علاقۀ ويژه‌اى به مكانهاى تاريخى آن داشتم،با ديدن كتاب«مرآة الحرمين»،كه ثبت دقيقى از اين مكانها را در بردارد،مصمّم شدم كه آن را ترجمه كرده،در اختيار ديگر علاقه‌مندان قرار دهم.
اين كتاب كه شرح مسافرت‌هاى سرلشكر ابراهيم رفعت پاشاى مصرى به حج و ديار حجاز در سال 1318 هجرى به عنوان فرمانده پاسداران محمل مصرى و امير الحاج مصر در سال‌هاى 1320 و 1321 و 1325 هجرى به همراه كاروان محمل مصرى است،از مهم‌ترين و سودمندترين تأليفات در دو قرن اخير در اين زمينه به شمار مى‌آيد.
وى در توصيف اماكن شهر مكه و ويژگى‌هاى آن و شرح جزئيات مسير خود،از مصر به حجاز و حرمين،نظير:منازل،قهوه‌خانه‌ها،پادگان‌ها،قبايل،تپه‌ها،كوه‌ها و جز اينها و نيز ثبت دقيق جغرافياى شهرى مدينه منوّره،از حرم نبوى و خانه‌ها و كوچه‌ها و خيابان‌ها و مناطق و حصار شهر و بقعه‌هاى متبرّك،آنچنان دقّت و موشكافى كرده كه تحقيقا در نوع خود بى‌نظير است.
كتابهايى كه در يك قرن اخير،در اين زمينه به رشتۀ تحرير درآمده و گاه برخى از