20مادرش هاجر پيرامون آن حوضچه‌اى فراهم آورد تا بتواند مشك كوچك خود را پر كند و آب از دست نرود... امّا اكنون ساليانى دراز است كه هنوز آب زمزم جارى است و مكّيان از آن بهره‌مند... و چه كس داند كه تا كجاى زمان چنين خواهد بود؟!
خداوند، عبدالمطلب بن هاشم، نياى پيامبر صلى الله عليه و آله را بر آن گمارد و او به حفر چاه پرداخت و ادارۀ آن در ميان فرزندانش پايدار ماند. در عهد پيامبر صلى الله عليه و آله پيرامون زمزم، دو حوضچه بود، يكى براى آشاميدن و ديگرى براى وضو. در كنار چاه نشيمنگاهى نيز بود كه آن را صفّۀ زمزم مى‌گفتند.
ابن‌عباس در گوشه‌اى از زمزم، به طرف صفا مى‌نشست، جايى كه بعداً به سقايةالعباس مشهور شد.
حِجر اسماعيل
محلّى بدون سقف در شمال كعبه است. ديوار كوتاه نيمدايره‌اى دارد كه اسماعيل آن را به سان كلبه‌اى در كنار كعبه ساخت تا پناهگاه گوسفندان او باشد. حِجر بارها ويران شده و آن را بازساخته‌اند و طواف از بيرون آن انجام مى‌شود.
مقام ابراهيم
سنگى است كه اسماعيل عليه السلام هنگام بناى كعبه، براى پدرش ابراهيم عليه السلام آورد تا بر آن بايستد و مصالح ساختمان كعبه را از اسماعيل بگيرد؛ از اين‌رو، آن را مقام (محلّ ايستادن) ابراهيم گفته‌اند. ازرقى مساحت مقام را يك ذراع‌مربّع (48 سانتيمتر) مى‌داند و اندازۀ دو جاى پاى داخلِ مقام را هفت انگشت مى‌شمارد.