12براى حاجيان عبارتند از: دروازۀ عراقى (زبيده)، دروازۀ مصرى، دروازۀ شامى و دروازۀ يمانى يا جنوبى.

مشاعر مقدّس

اماكن متبرّكۀ منا، مزدلفه و عرفات تقريباً در خطّى مستقيم قرار دارند كه كوههايى بلند، با درّه‌ها و مسيلهايى چند، پيرامون آن را فرا گرفته است.

صحراى منا، نزديك‌ترين اين مناطق به شهر مكه است كه در هفت كيلومترى ناحيۀ شمال شرقى حرم قرار دارد. (اين فاصله از راه زيرگذر به چهار كيلومتر كاهش يافته است.) مِنا دربردارندۀ مناطقِ چادرهاى حاجيان، قربانگاه و جمرات است كه خود به سه بخش: جمرۀ اولى، جمرۀ وسطى و جمرۀ عقبى تقسيم مى‌شود. مسجد خيف هم كه در جاى اقامت پيامبر صلى الله عليه و آله برپا شده در منا واقع است. در آنجا آرامگاهى نيز براى حاجيان ساخته‌اند.

جزئيّات شبستان عثمانى، كه با سنگ طبيعى رياض نماسازى شده است.