14شنيدنى است. به‌ويژه آن كه طبق تواترِ روايات، زمزم شفاى دردها به شمار آمده و داستانهاى فراوانى از صدق آن را تاريخ در حافظه دارد.
با اين مقدّمه، همه مى‌خواهند بدانند كه در گستردۀ زمان چه تحوّلاتى بر زمزم گذشته است، كه زمزم خود تاريخ زنده از يك نهضت توحيدى است.
آيا آنچه امروزه به نام آب زمزم در حرم مكّى عرضه مى‌شود، بر آمده از همان چشمۀ اسماعيل است يا منابع ديگرى آن را تقويت مى‌كند؟
رمز و راز شفابخشى زمزم را چگونه بايد كاويد؟
و پرسشهايى از اين قبيل...
با توجّه به نكات مورد اشاره بود كه نگارنده، بر آن شد اين بحث جالب و شيرين را دنبال كند. به سراغ روايات و متون تاريخى و جوامع معتبر اسلامى رفت، و در اين پژوهش، به نكته‌هاى شنيدنى و پاسخ‌هاى دلپذير دست يافت كه چكيدۀ آن را همراه پاره‌اى نكته‌هاى عرفانى كه در تار و پود مقال مى‌گنجيد، طىّ پنج مقاله در فصلنامۀ