151برخوردار نمى‌باشند... زائرى كه امام معصوم را نمى‌شناسد و امامت را كنار مى‌گذارد و سرپرستى امور مسلمانان جهان را به ياوه مى‌گيرد و رهبرى تودۀ مردم را از حج و زيارت و ديگر فرازهاى عبادى، جدا مى‌داند، و آن را يك امر عادى و در اختيار هر فرد، قرار مى‌دهد، و كرامتى براى هدايت خلق خدا و تدبير امور آنان قائل نيست، در حقيقت، انسان را نشناخته و خود نيز به حريم ارزشمند انسانيت قدم نگذاشته... - چنين زائرى كه با اين ديد به كعبه رفته و با همان ديد، بازگشته، چگونه در مدار توحيد طواف كرده؟ و چطور هرگونه شرك و طغيان را زدوده است؟ در حالى كه مجراى فيض خدا را نشناخته و مهمترين عامل تكامل انسانى را ناديده گرفته و بهترين سرچشمۀ زلال و حيات‌بخش را از دست داده است و تشنه‌كام مانده است؟
هركس امام‌زمان و ولىّ‌عصر خويش را نشناسد، مرگ او مرگ جاهليت است... و چون مرگ كسى كه امام زمان خويش را نمى‌شناسد، مردنِ جاهلى است، پس زندگى او نيز يك زندگىِ جاهلى بوده و تمام شئون و سنن حياتى او همانند جاهليت سپرى مى‌شود؛ قهراً حج و زيارتِ اينگونه افراد نيز، يك حجّ جاهلى بوده و از حجّ توحيدى، سهمى نخواهد داشت...». 1
اين بُعد حسّاس، يعنى سازندگى اجتماعى و رشد فكرى و فرهنگى و گسترش خطّ آموزشى و معارف ائمه در اقصا نقاط ممالك اسلامى نبايد مورد غفلت قرار گيرد.
در فصول پيشين هم از جمله آثار و فوائد و نتايج حج را از قول حضرت‌رضا(ع) چنين آموختيم كه:
«...معَ ما فيه من التفقّه ونقل اخبار الأئمّه: الى كلّ صُقعٍ وناحية». 2
يعنى:
تفقّه و دين‌شناسى و نقل اخبار امامان به هر كران و ناحيه‌اى.
و اگر جز اين باشد، خسارت است.
حج، سنگر امام‌شناسى و بيعت با رهبرى هم مى‌باشد.