19
وَلِتُعْرَفَ آثَارُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله وَ تُعْرَفَ أَخْبَارُهُ وَ يُذْكَرَ وَ لاٰ يُنْسَى». 1
«اين كانون جمع فراهم آمد تا مسلمانان از شرق و غرب بيايند و با يكديگر معارفه كنند و آثار و اخبار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بازشناسى شود و ياد آن بر زبانها بماند و به دست فراموشى سپرده نشود.»
امام صادق عليه السلام در اين روايت چند نكته را در بُعد اجتماعى - فرهنگى حج خاطرنشان مىسازد:
1 . معارفۀ مسلمانان و تحكيم روابط ايمانى آنها، كه در جامعه و فرهنگ و سياست نقش اساسى دارد. بدين جهت جمع زائران بايد جماعتى مرتبط و منسجم و همآرمان باشند، نه جمع پراكنده و جدا از يكديگر.
2 . شناسايى آثار و اخبار مربوط به پيامبر كه بايد در يادها بماند و فراموش نشود و نيز شناختن و شناساندن اين آثار و اخبار، امت را با هويّت تاريخى خويش پيوند داده، گذشتۀ پرافتخار را كه زيربناى علم و تمدّن و فرهنگ جهانى اسلام است، به ياد مىآورد؛ چنانكه شناخت آثار و اخبار ائمه عليهم السلام نيز تداوم همان آثار و اخبار رسالت است. دعبل خزاعى در قصيدۀ تأييد خود با اشاره به اين آثار مىگويد:
لِآلِ رَسوُلِاللّٰهِ بِالْخَيْفِ مِنْ مِنىٰ
وَبِالْبَيْتِ وَالتَّعْرِيفِ وَ الْجَمَرٰاتِ