25كاملاً به دست آورده‌اند و همچون روزى كه از مادر تولّد يافته‌اند، پاك و مطهّر به خانه بر مى‌گردند.
حجّ بى‌روح، آثار زنده نخواهد داشت
مسلّماً حجّ مرده و بى‌روح، حجّى نيست كه بتواند از نظر فردى، خانۀ دل را، از رذايل تطهير كند و به فضايل بيارايد و انسانى روحانى و الهى بسازد.
و نيز حجّى نيست كه از نظر اجتماعى، عزّ و شرف به جامعۀ مسلمين بخشد و با ايجاد وحدت كلمه و تأليف قلوب، از شوكت اعداى دين بكاهد و امّت اسلامى را به سيادت و حاكميّت جهانى برساند.
شاهد روشن بر عقيم بودن حجّ مسلمين در اعصار كنونى، همين است كه مى‌بينيم هر سال، اين وظيفۀ بزرگ دينى با شكوه تمام انجام مى‌شود و كنگرۀ عظيم اسلامى، با صورتى كاملاً جالب و چشمگير و پر سروصدا، تشكيل مى‌گردد و پايان مى‌يابد، ولى مع‌الاسف، محصولى نمى‌دهد و آثار درخشان «طهارت فرد و سيادت امت» كه در كتاب و سنّت، از نتايج حتمى و قطعى حج به حساب مى‌آيد، مشهود نمى‌شود.