12در فضايى كه ترسيم شد به حسب ظاهر بعيد به نظر مى‌رسيد كه مراسم حج سال 70 اهداف انقلاب را مطابق رهنمودهاى بنيانگذار آن تأمين كند و لذا يكى از دوستان كه در اين زمينه تجربۀ كافى داشت، ضمن اظهار يأس از امكان برگزارى حج ابراهيمى، وقوع آبرومندانۀ حج را تنها در صورت تحقق يك معجزه ميسر مى‌دانست.
در عين حال، نكتۀ جالب توجه اين بود كه رهبر معظم انقلاب از نمايندۀ خود و سرپرست حجاج ايرانى مؤكداً مى‌خواستند كه «كليۀ دستورات حضرت امام خمينى رضى الله عنه را در احكام صادره به نمايندگان محترم ايشان در حج در سال‌هاى گذشته در مد نظر داشته و با دقت و تمام امكان به آن عمل نمايد.
ولى به فضل خدا و على‌رغم توطئۀ دشمنان و يأس دوستان، حماسۀ حج ابراهيمى به گونه‌اى اعجازآميز و اعجاب‌انگيز، همان گونه كه احيا كنندۀ آن در پيام حج سال 1367 بدان اشارت فرموده و بشارت داده بود، در فضايى شورانگيز و آرام، با شكوه تمام برگزار شد و به همين جهت خداوند منان را بر اين نعمت عظمى شاكريم.
براى ثبت اين حماسۀ تاريخى، هر چند شكوه آن را نمى‌توان به رشتۀ تحرير كشيد، دو اقدام ضرورى بود:
1. تنظيم «اسناد سياسى حج 70»، شامل تلاش‌هاى بعثۀ مقام معظم رهبرى براى برگزارى مراسم برائت. اين اقدام قبلاً صورت گرفت و «اسناد سياسى حج 70» در 66 صفحه تنظيم گردد.
2. تدوين «سيماى حج» شامل كليۀ اقدامات سياسى، فرهنگى و اجرايى بعثۀ مقام معظم رهبرى و سازمان حج، يعنى كتاب حاضر.
هرچند اين كتاب به دلايلى كه نياز به توضيح ندارد شايد نتواند همۀ اهداف ما را تأمين كند ولى حتماً مقدمۀ خوبى است براى تصوير دقيق‌تر سيماى حج در سال‌هاى آينده ان‌شاء اللّٰه. در اينجا من لازم مى‌دانم از همۀ عزيزانى كه براى ثبت و ضبط اين حادثۀ عظيم تاريخ حج تلاش كرده‌اند جدّاً سپاسگزارى كرده و براى همۀ آنها از خداوند كعبه اجر جزيل طلب نمايم.
در خاتمۀ ذكر اين نكته نيز بى‌فايده نيست كه اقدام سومى هم براى ثبت حماسۀ حج سال 70 جريان دارد و آن تحرير خاطرات خود من از اين ماجراى شورانگيز است كه اميدوارم به تدريج در فصلنامۀ حج «ميقات» چاپ شود.
محمدى رى‌شهرى
8 / 11 / 1370