77ابوالقاسم جعفر بن حسن بن يحيى بن حسن بن سعيد حلى، مشهور به «محقق حلى»، از علما و فقهاى بزرگ شيعه، در سده هفتم هجرى است. پدرش، حسن بن يحيى، خود از علماى شيعه بود. 1 سال تولد وى را سال 602ه .ق، گفتهاند. او در زمان انقراض سلسله عباسيان به دست هلاكو، در حله كرسى تدريس داشت و خواجه نصيرالدين طوسى، به مجلس درس وى مىآمد و با او مباحثاتى داشت و محقق به اين مناسبت، رسالهاى براى خواجه نگاشت. 2
از اساتيد وى، نجيبالدين محمد بن جعفر بن هبةالله بن نما، محمد بن عبدالله ابن زهره حسينى حلبى، سالم بن محفوظ بن عزيزة بن وشاح، مجدالدين على بن حسن بن ابراهيم عريضى و نيز پدرش بودهاند. از شاگردانش نيز پسر خواهرش علامه حلى، عبدالكريم بن احمد بن موسى بن طاووس، حسن بن ابىطالب آبى، محفوظ بن وشاح بن محمد، يوسف بن حاتم عاملى، صفىالدين حلى شاعر شيعه و ابنعلقمى وزير مستعصم عباسى بودهاند.
محقق حلى، از پيشگامان فقه و اصول شيعه و از رهبران شيعه در عصر خود و از چهرههاى برجسته شيعه و صاحب تأليفات فراوان بود 3 و در علوم مختلف، از جمله شعر و ادب نيز دانش و تخصص داشت. 4 از جمله تأليفات وى، مىتوان به آثار زير اشاره كرد:
شرائع الإسلام فى مسائل الحلام و الحرام كه مشهورترين كتاب وى و تا به امروز در حوزههاى علميه شيعه محور تدريس و تحقيق است 5 و شرحهاى فراوانى بر آن، نوشته شده است كه از مهمترين آنها، مىتوان به كتاب مشهور «جواهر الكلام»، تأليف مرحوم صاحب جواهر، اشاره كرد.
النافع فى مختصر الشرائع: اين كتاب در مصر به چاپ رسيده و به دستور وزير اوقاف