183
آثار و اماكن از بين رفته در محدوده آستان مقدس
در محدوده آستان حضرت سيدالشهداء(ع) و متصل به آن، بناهاى مختلفى شامل مدارس، مقابر و غيره وجود داشت كه بيانگر شكوه و عظمت اين آستان مقدس و اهميت تاريخى و جايگاه برجسته علمى و فرهنگى آن بود. متأسفانه بيشتر اين بناها در يك‌صد سال اخير، به دست برخى از مقامات عراق و شهرداران مغرض كربلا، به بهانه‌هايى چون توسعه شهرى و احداث خيابان در گرداگرد آستان مقدس، از بين رفت. در اينجا، به تعدادى از اين بناها، اشاره مى‌كنيم:
صحن كوچك
در ضلع شرقى صحن بزرگ و اصلى آستان سيدالشهدا(ع)، صحن كوچكى وجود داشت كه راهرويى مسقف به طاق‌هاى مقرنس و كاشى‌كارى شده، به آن متصل مى‌شد. مساحت اين صحن، 48 مترمربع بود كه ديوارهاى بلندى داشت و از آثار تاريخى و هنرى نفيس و ارزشمند به شمار مى‌آمد. نماى صحن مزين به كاشى‌كارى‌هاى ممتاز با نقش‌هاى گياهى زيبا بود. همچنين در اين صحن، دو مناره كوچك مزين به آيات قرآن وجود داشت كه در سال 1262ه .ق به دستور نجيب پاشا، والى عثمانى، ساخته شده بود. متأسفانه شهردارى كربلا، اين اثر تاريخى بى‌نظير را در سال 1368ه .ق برابر با 1948 م. به بهانه احداث خيابان در گرداگرد آستان امام حسين(ع)، به‌طور كامل، ويران كرد. روحانيان شيعه نيز در اعتراض به اين اقدام، از برگزارى نماز جماعت در صحن حرم امام حسين(ع) خوددارى كردند. 1
مناره عبد
در گذشته، افزون‌بر دو گلدسته موجود در دو طرف ايوان اصلى حرم امام حسين(ع)، مناره سومى نيز در ضلع شرقى آستان مقدس وجود داشته كه از نظر هنر و معمارى اسلامى، بسيار ارزشمند و بااهميت بوده است. اين گلدسته كه به نام «مناره عبد» شناخته