18خارج شود و حد بر او جارى گردد». گفتم: «چه مى‌فرمايى درباره كسى كه در حرم قتل يا سرقت انجام داده»؟ فرمود: «در حرم بر وى حد جارى مى‌شود. در اين صورت او تحقير شده است؛ زيرا او حرمتى براى حرم نگذاشته است».

به‌طورى كه ملاحظه مى‌فرماييد، اين روايات به روشنى بر مطلوب دلالت دارند و در اين باره روايات ديگرى هم وجود دارد كه ما به جهت رعايت اختصار، آنها را نياورديم. بنابراين حكم مسئله، چه از نظر فتواى علما و چه از نظر آيات و روايات، معلوم و واضح است. چيزى كه در اينجا مورد اختلاف است و بايد بررسى شود، اين است كه آيا اين حكم به مسجدالحرام اختصاص دارد، يا حرم پيامبر و ائمه و مشاهد شريف نيز داخل در اين حكم هستند؟ شيخ طوسى مى‌گويد: «مشاهد ائمه نيز در اين حكم مانند مكه است». ¹ محقق حلى نيز اين سخن شيخ را تحسين كرده است. ² اما شهيد ثانى و صاحب جواهر اين سخن را نپذيرفته‌اند و گفته‌اند كه دليلى بر آن وجود ندارد. ³ تنها دليلى كه بر آن ذكر شده، اين است كه اين مشاهد، از حرم شريف‌تر هستند و از علامه نقل شد كه منظور از مشهد تمامى شهر است تا چه رسد به صحن شريف و روضه منوره ⁴ و صاحب حدائق اين الحاق را رد كرده و دليل آن را تضعيف نموده است. ⁵

به نظر مى‌رسد كه تعميم حكم مشاهد مشرفه درست نيست؛ زيرا دليل حكم، مختص به حرم است و ما نمى‌توانيم در چنين حكمى كه برخلاف اصل است از مورد دليل تعدى كنيم آيا اين يك نوع قياس و حتى استحسان نيست؟

3. جواز قصر و اتمام براى مسافر

مسافرى كه وارد مكه شده است، اگر چه قصد اقامت ده روز هم نكرده باشد، مى‌تواند در مسجدالحرام نماز خود را تمام بخواند و همين‌طور است نماز در مسجدالنبى و مسجد كوفه و حائر حسينى. اين حكم در ميان علماى شيعه، از شهرت