50
زمان ساخت جمرات
اين سؤال مهمى است كه كمتر كسى به جواب آن پرداخته و شايد نتوان پاسخ دقيقى براى آن يافت. ولى قرائن فراوانى كه از كلمات فقهاى خاصه و عامه و همچنين از سخنان ارباب لغت استفاده مىشود، نشان مىدهد كه اين ستونها در عصر پيامبرخدا(ص) و ائمه(عليهم السلام) و قدماى اصحاب وجود نداشته و در اعصار بعد به وجود آمده است. ساختن آنها به احتمال قوى براى اين بوده كه نشانه و علامتى بر آن محل باشد، اما به تدريج تصور بر اين شده كه بايد ستونها را رمى كنند و با گذشت زمان، اين پندار تقويت شده است. ولى همانگونه كه در بحثهاى پيشين ديديم، در كلمات بسيارى از فقها آمده است كه رمى بايد به آن زمين باشد و در اين اواخر، بعضى به تخيير ميان رمى ستون و رمى زمين، قائل شدهاند و كمكم بعضى ستون را متعين دانستهاند!
گواهى روايات
روايات رمى جمرات در كتاب «وسائل الشيعه» در دو قسمت نقل شده است: نخست در ابواب رمى جمره عقبه است كه ضمن هفده باب، روايات زيادى درباره احكام جمرات ذكر شده است. ولى در هيچ يك از آنها تفسير و توضيحى درباره جمره و اينكه جمره ستون است يا محل اجتماع سنگريزهها، ديده نمىشود. آنگاه، بعد از ابواب ذبح و تقصير، بار ديگر با عنوان أبواب العود إلى منا و رمى الجمار..، احاديث فراوان ديگرى، طى هفت باب، درباره رمى هر سه جمره، با عنوان اعمال روز يازدهم و دوازدهم ذىحجه بيان فرموده كه در هيچ يك ازاينروايات نيز سخنى درباره تفسير جمرات ديده نمىشود. ولى با بررسى دقيقى كه در مجموع اين ابواب بيستوچهارگانه به عمل آمد، در روايات متعددى اشارات پرمعنايى ديده مىشود كه نظر ما را تأييد مىكند و نشان مىدهد جمره، همان محل سنگريزههاست.