1) . «والاصحاب فيه (شهادة المبتدع) ثلاث فرق: فرقةٌ جَرَتْ علي ظاهرِ نصّه وقَبِلَتْ شهادةَ جميعهم وهذه طريقةُ الجُمهُور منهم: ابن القاصّ وابن ابي هريرة والقضاة ابن كج وابوالطيب والروياني واستدلوا بانّهم مصيبون في زعمهم ولم يظهر منهم ما يسقط الثّقة بقولهم، وقَبِلَ هؤلاء شهادةَ مَنْ سَبَّ الصّحابة والسلف لأنّه اقْدَمَ عليه عن اعتقادٍ لاعَنْ عداوةٍ وعنادٍ ... قلتُ: الصوابُ ما قالَتْهُ الفِرْقَةُ الاوّلي وهو قبُولُ شهادةِ الجميع» روضة الطالبين، نووى، ج11، ص 240.

2) . ابوحنيفه نعمان‌بن‌ثابت بن زوطى تميمى، سال 80 ه .ق، در كوفه متولد شد و سال 150 ه .ق، در بغداد از دنيا رفت. گفته شده است كه وى برخى از صحابه مانند انس بن مالك را ملاقات كرده؛ اما در اينكه آيا وى از صحابه نيز نقل روايت كرده يا نه، بين علما اختلاف‌نظر هست. وى دوره انتقال حكومت از بنى‌اميه به بنى‌عباس را درك كرده و بنيان‌گذار مكتب رأى و قياس و فقيه بزرگ عراق در زمان خويش و پيشواى احناف بوده است. سفيان ثورى و ابن مبارك، كه از معاصران ابوحنيفه هستند، درباره وى گفته‌اند: «ابوحنيفه افقه الناس» امام مالك نيز گفته است: «انّه فقيه» شافعى در حق وى گفته است: «الناس عيالٌ فى‌الفقه علي ابى‌حنيفه» ذهبى وى را از حافظان حديث و ائمه جرح‌وتعديل دانسته است. البته برخى از دانشمندان جرح‌وتعديل چون نسايى و ابن عدى، ابوحنيفه را به‌سبب بدحافظه‌بودنش تضعيف كرده‌اند. برخى ديگر نيز وى را به‌سبب عمل‌كردن به رأى و قياس تضعيف كرده‌اند؛ تاآنجاكه وى را به ترك عمل‌كردن به احاديث نيز متهم كرده‌اند. در مقابل اين‌گونه تضعيفات، از عده ديگرى از علماى جرح‌وتعديل، مدح فراوان و مناقب زيادى براى وى نقل شده است. گويا وى بيش از ديگر ائمه مذاهب اهل سنت، آماج طعن و قدح بوده است؛ زيرا بيش از همه، به حديث بى‌توجه بود. همچنين وى در مسئله «ارجاء» نيز مورد اتهام است و به‌همين‌دليل، حتى برخى از دوستانش از وى تبرّى جستند. خطيب بغدادى مى‌گويد: «ابن ابى‌ليلى، سفيان ثورى، شريك بن‌عبدالله و حسن‌بن‌صالح بر ابوحنيفه وارد شدند و گفتند: «درباره مردى كه پدرش را كشت و با مادرش زنا كرد و بر سر جنازه پدرش شرب خمر كرد، نظرت چيست؟» ابوحنيفه گفت: «او مؤمن است» ابن ابى‌ليلى گفت: «ديگر شهادت تو را نمى‌پذيرم» سفيان ثورى گفت: «ديگر با تو سخن نمى‌گويم» حسن‌بن‌صالح گفت: «بر من حرام است كه رو در روى تو اندازم» و شريك‌بن‌عبدالله نيز گفت: «اگر مى‌توانستم، گردنت را مى‌زدم» گفتنى است، «تهانوى» در قواعد فى علوم الحديث و «عبدالحى لكنوى» در الرفع و التكميل و «عبدالفتاح ابوغده» در تحقيق اين دو كتاب، تلاش بسيارى در دفاع از ابوحنيفه، كرده است. براى مطالعه بيشتر ر.ك: المجروحين، ابن حبان، ج3، صص61-73؛ الضعفاء والمتروكين، نسائى، ص233، ش614؛ الكامل فى ضعفاء الرجال، جرجانى، ج 8، صص235-246؛ تاريخ اسماء الثقات، ابن شاهين، صص323-333، ش1411؛ تاريخ بغداد، خطيب بغدادى، ج13، صص325-426، ش7297؛ تذكرة الحفّاظ، شيبانى، ج1، صص168 و 169، ش163؛ ميزان‌الاعتدال، ذهبى، ج4، ص265، ش9092؛ تهذيب التهذيب، ابن حجر عسقلانى، ج10، صص449-452 ش 817؛ الرفع والتكميل، ابوالحسنات، صص19-26 و 198-200.