51

دو - تشيع همراه غلو

اگر داشتن محبت حضرت على(ع) همراه با تقديم ايشان بر شيخين باشد، «رفض» يا «غلو در تشيع» ناميده مى‌شود.

سه - غلو در رفض

درصورتى‌كه محبت و تقديم حضرت بر شيخين، همراه با سب و بغض به آن دو باشد، «غلو در رفض» ناميده مى‌شود.

ابن الامير صنعانى (متوفاى 1182ه.ق) از ديگر حديث‌پژوهان اهل سنت، در تبيين و جمع‌بندى از اين دو تعريف، نوشته است:

فهذان الحافظان توافقا انّ التشيع اقسام ثلاثه: تشيع مطلق هو محبّة علي فقط محبّته مع تقديمه على الشيخين محبّته مع التقديم و السبّ الاوّل شيعىٌ و الثاني غالٍ في التشيع و يطلق عليه رافضى و الثالث غالٍ في الرّفض هذا مفاد كلام الحافظين و هما اماما الفن. ¹

شواهد نشان مى‌دهد، در سير تاريخى استعمال اين لفظ، برداشت‌هاى مختلفى از آن شده است. چنين به نظر مى‌رسد كه هرچند لفظ «شيعه» در آغاز، به همان مفهوم لغوى براى پيروان حضرت على(ع)، عثمان و معاويه به كار رفته است؛ در ادامه، فقط براى پيروان حضرت على(ع) و اهل بيت آن حضرت(عليهم السلام) اصطلاح گشته است.

پيروى و طرفدارى از حضرت على(ع) نيز به يك اندازه نبوده است؛ در برخى موارد، هركس على(ع) را بر عثمان مقدم مى‌شمرده، «شيعه» مى‌دانستند و هركس از ميان خلفا، به حضرت على(ع) اعتناى بيشترى داشته، «متشيع» ناميده مى‌شد.

در برخى موارد نيز كسانى را شيعه خوانده‌اند كه براساس آيه «مودت» يا «حديث ثقلين»، به اهل بيت پيامبر(ص) محبت ورزيده‌اند؛ كه دراين‌صورت، نه‌تنها انكار خلافت