311
8. ظالم‌بن‌عمرو دؤلى (متوفاي69 ه.ق)
«دولى» معروف به ابوالاسود دوئلى و از كسانى بوده كه عصر جاهليت و اسلام را درك كرده است. ازاين‌رو وى را «مُخَضرم» 1 خوانده‌اند. ذهبى درباره شخصيت وى مى‌نويسد: «ابوالاسود الدؤلي ويقال: الديلي، العلامة الفاضل قاضي البصرة و اسمه ظالم بن عمرو - علي الاشهر - ولد في ايام النبوة». 2
ابن خلكان با ستايش از وى مى‌نويسد: «وكان من اكمل الرجال رأياً وأسدّهم عقلا». 3 يحيى‌بن‌معين وى را ثقه دانسته است. 4 ابن حجر نيز درباره او نوشته است: «ثقة فاضل مخضرم». 5 ابن عبدالبر نيز مى‌گويد: «كان ذا دين و عقل و لسان و بيان و فهم و ذكاء و حزم كان من كبار التابعين». 6
بيشتر رجاليان، وى را در تأسيس علم نحو و اعراب‌گذارى و نَقْط مصاحف، پيشگام دانسته‌اند. 7 خود او هميشه مى‌گفت كه علم نحو را از حضرت امير(ع) فراگرفته است. 8
درباره گرايشات اعتقادى ابوالاسود، ذهبى وى را از بزرگان شيعه و از كامل‌ترين شيعيان صاحب رأى و عقل برشمرده و نوشته است: «وكان من وجوه الشيعة و من اكملهم عقلاً و رأيا». 9 جاحظ نيز او را شريف، جنگاور، زاهد و حاضرجواب مى‌داند و