226چنان‌كه ملاحظه شد، اكثر قريب‌به‌اتفاق انديشمندان اهل سنت، بر ناصبى‌بودن جوزجانى تصريح كرده و تضعيفات وى را درباره راويان شيعى بى‌اعتبار دانسته‌اند. اما آنچه بهتر مى‌تواند انديشه و تفكرات اين عالم جرح‌وتعديل اهل سنت را روشن سازد، گفتار ابن حبان درباره وى است كه مى‌گويد: «او حريزى‌المذهب مى‌باشد و در سنت، استوار و ازلحاظ مقام علمى، در حديث حافظ مى‌باشد. گاهى جوزجانى، به‌دليل صلابتش، از حد تجاوز كرده است». 1
براى روشن‌ترشدن انديشه جوزجانى، بايد ديد كه دانشمندان رجال و حديث، چه تفسيرى از «حريزى المذهب» به‌دست داده‌اند؟! ابن حجر عسقلانى در توضيح معناى «حريزى المذهب» نوشته است:
در نسخه‌اى از كتاب ابن حبان ديدم كه او (جوزجانى)، پيرو مذهب حريزى است كه به حريزبن‌عثمان منسوب است و حريز نيز به دشمنى با على(ع) معروف، و كلام ابن عدى، مؤيد اين مطلب است. 2
به‌سبب اينكه ابن حبان، جوزجانى را پيرو مذهب حريزبن‌عثمان دانسته، ضرورى است براى بررسى بيشتر تفكرات و سير فكرى و عقيدتى اين انديشمند جرح‌وتعديل اهل سنت، اعتقادات و سير فكرى حريزبن‌عثمان نيز تبيين گردد.
شخصيت‌شناسى حريزبن‌عثمان
حريز بن عثمان بن جبر بن ابى‌احمر بن اسعد رحبى مشرقى حمصى، متوفاى 163ه.ق، و كنيه مشهور او «ابوعثمان» است. 3 او از محدثان شامى و از صغار تابعان